ފުރަމާލެއަކީ ޙަޤީޤަތުގައި ވެސް.....

ޙުސައިން ޝާކިރު

މާއިހު އެވޭލާ ޒަމާނުއްސުރެ ކިޔެމުން އަންނަ ގޮތުގައި މާލެއަކީ ގިރާވަރުމީހުން މަހަށް ނުކުމެ އުޅުމުގައި ހޮވިރަށެކެވެ. "ދަ މާލްޑިވް އައިލެންޑާރސް، އަ ސްޓަޑީ އޮފް ޕޮޕިއުލަރ ކަލްޗަރ އޮފް އޭން އެންޝަންޓް ކިންގްޑަމް" ގައި ޒޭވިއަރ ރޮމޭރޮ-ފްރިއާސް ބަޔާންކުރައްވާފައިވާ ގޮތުގައި ރާއްޖޭގެ ތާރީޚުން ނަން އެނގޭ ފުރަތަމަ ރަސްގެފާނު "މަލެއްފަދަ ކޮއި" ކޮއިމަލާ ކަލޯ އަކީ އިންޑިއާ މީހެކެވެ. ކޮއިމަލާ ކަލޯ ރާއްޖެއައިސް މާލޭގައި ވަޒަންވެރިވީ ގިރާވަރުމީހުންގެ އަތުން ހުއްދަ ހޯއްދަވައިގެންނެވެ. އޭނާ މި ވާހަކަ ބަޔާން ކުރައްވާފައިވަނީ ދޫދޫމަތިން ކިޔެމުން އައިގޮތަށް އޭނާ އަޑު އެއްސެވި ގޮތަށެވެ.

ސްރީ ލަންކާގެ "މަހަވަންސާ" ގައި ސްރީ ލަންކާގައާއި ދިވެހިރާއްޖޭގައި ފުރަތަމަ ވަޒަންވެރިވި ބައެއްކަމަށް ލިޔެފައިވަނީ ހުޅަނގު އިންޑިޔާއިން ފޮނުވާލި ބަޔަކު ދަތުރުކުރި ދެ ނަވުން އެއްނަވުގެ މީހުންނަށް ރާއްޖެ އާދެވި އެނަވުގެ މީހުން ރާއްޖޭގައި ވަޒަންވެރިވީކަމުގަ އެވެ. އަދި އަނެއް ނަވަށް ދެވުނީ ސްރީ ލަންކާއަށްކަމަށާއި އެ ނަވުގެ މީހުން ސްރީލަންކާގައި ވަޒަންވެރިވީ ކަމުގަ އެވެ. މިހާދިސާއެއް ހިނގާފައިވަނީ ގާތްގަނޑަކަށް ބީސީގެ (ސަލާމްލެއްވި ޢީސާގެފާނުގެ) 300 އަހަރު ކުރީން ކަމުގަ އެވެ.

އަދިވެސް ތަކުރާކޮށް ދަންނަވަމެވެ. ފަހަރުގައި، ދޫދޫމަތިން ކިޔެމުން މިއަންނަ ކޮއިމަލާ ކަލޯ ވާހަކައިގެ ފެށުމަކީ "މަހަވަންސާ" ގައި މިބުނާ ނަވެއް ރާއްޖެ އައިވާހަކަ ކަމުގައިވެދާނެ އެވެ. އަދި އެހެންކަމުގައިވަނީނަމަ އޭރު މި ރާއްޖޭގައި އެއްވެސް ބަޔަކު ނޫޅޭނެ އެވެ. އެހެންމިދެންނެވީ ފުރަތަމަ ވަޒަންވެރިވި ބަޔަކީ އެ ނަވުން ދަތުރުކުރި ދަތުރުވެރިން ކަމުގައި "މަހަވަންސާ" ގައި ލިޔެފައިވާ ކަމަށް ތާރީޚު ދިރާސާ ކުރައްވާ ބޭފުޅުން ލިޔުއްވާފައި ހުންނަ ލިޔުންތަކަށް ބުރަވެހުރެ އެވެ. ވީމާ، ވަކި ރަށެއްގައި ވަޒަންވެރިވުމަށް ވަކިބައެއްގެ އަތުން ހުއްދަހޯދަންޖެހޭނެކަމަށް އަޅުގަނޑަށް ގަބޫލުނުކުރެވޭތީ އެވެ.

ކޮއިމަލާ ކަލޯ ވާހަކައިގެ ފެށުމަކީ އުތުރުކަރައިގެ ކަލިންގާ ގެ ރަސްގެފާނު ބްރަހާމަދިއްތިޔާ އޭނާގެ ދަރިކަލުން އަމީރު ސްރީ ސޫރުދަސަރުނަ އާދީއްތިޔަ އާ ކޮންމެ ވެސް ކަމެއްގައި ހިތްޕުޅުހަމަޖެހިވަޑައިނުގެން ފޮނުއްވާލެއްވި ފޮނުއްވާލުންކަމުގައި ވުމަކީ ވެސް އެކަށީގެންވާ ކަމެކެވެ. އެހެންކަމުގައި ވަނީނަމަ އޭރު މި ރާއްޖޭގައި މީހުން ވަޒަންވެރިވެ އުޅޭނެ އެވެ.

މ.ޕޮންޕިޔާ ޢަލީ ޙުސައިންގެ ތަޞްނީފެއްކަމުގަވާ "ފުރަމާލޭގެ ބޮޑުފާރުން އެއްގަން" ފޮތުގައި ލިޔުއްވާފައި ވެއެވެ.

"އިހުޒަމާނުގައިވެސް ގިރާވަރުމީހުން ބުނެއުޅެޔޯލަ އެވެ. ފުރަމާލެއަކީ އަފުރެމެންގެ ރަށެކޭ އެއީ އަފުރެމެން އެންހިފަން ނުކުމެއުޅުމުގައި ހޯދިރަށެކެވެ. ގިރާވަރު ރައްޔިތުންނަށް މަހަށްދާން ދޯނިފަހަރު ދެއްވައި ރިއާކަނޑާފޮތިދެއްވައި އެކިއެކިބޭނުންތައް ފުއްދާދެއްވަ އެވެ. އަލްއަމީރު މުޙަންމަދު ފަރީދުގެ ރަސްކަން ނިމެންދެން ގިރާވަރުގެ ރައްޔިތުންނަށް ކޮންމެ މަހަކު ފައިސާގެ އެހީދެއްވުމާއި އެމީހުންގެ މުހުތާދުތައް ފުއްދައިދެއްވަ އެވެ".

ކިޔެމުން އަންނަ މިބާވަތުގެ ވާހަކަތަކަށް ބަލާއިރު މި ވާހަކަ ކިޔުމުގައި ކުދިކުދިތަފާތުހުރިނަމަ ވެސް އަސްލަކީ އެއްވާހަކައެއް ކަމަށް ހީކުރެވެ އެވެ. އެހެނީ، އެއިން އެއްވެސް ވާހަކައެއް ކޮއިމަލާ ކަލޯއަށްވުރެ ދުރަށް ނުދާކަމެވެ.

ދިވެހިން އިސްލާމް ދީން ރަސްމީގޮތުން ޚިޔާރުކުރިކަމަށް ފެންނަންހުރި ތާރީޚުތަކުން ދައްކާކަމަށް ތާރީޚް ދިރާސާކުރައްވާ މުއައްރިޚުން ލިޔުއްވަނީ 1153 ވަނަ އަހަރުގައި ކަމަށެވެ. ދިވެހިރާއްޖެ އިސްލާމް ދީން ރަސްމީގޮތުން ގަބޫލުކުރި އިރު ރާއްޖޭގެ ރަސްކަމުގައި އޭރު އިންނެވި ބޭފުޅަކީ ކޮއިމަލާ ކަމަށާއި އެ ރަދުން ޣައިރު ދީނަށާއި އިސްލާމްދީނަށް ޢަދުލުވެރި ވެރިކަމެއް ކުރެއްވިކަމަށާއި އެ އަށްފަހު އެ ރަދުން ޙައްޖު ދަތުރުފުޅެއްގައި ފުރާވަޑައިގަތުމާއެކު ދިވެހިންގެ ލޯތަކުން ޣާއިބުވެގެން ދިޔައީކަމަށް މުއައްރިޚުން ބަޔާންކުރައްވަ އެވެ.

އެހެންނަމަ ވެސް މި ޒަމާނުގެ ހޯދުންތަކުގެ އަލީގައި ތާރީޚުގެ ޢިލްމުވެރިން ހާމަކުރައްވާގޮތުގައި ދިވެހިރާއްޖެ އިސްލާމް ދީން ޚިޔާރުކުރި އިރު ރާއްޖޭގެ ރަސްކަމުގައި އިންނެވި ރަސްގެފާނުގެ ނަންފުޅަކީ ތްރިބުވަނަ އާދީއްތިޔަ އެވެ. މިއީ، ތީމުގޭ ދަރިކޮޅުގެ ބޭފުޅެކެވެ. އެހެންކަމުގައި ވަނީނަމަ މިރަދުންނަކީ ދޫދޫމަތިން ކިޔެމުން އެ އަންނަ ފަދައިން ރާއްޖެއިން ބޭރުން ވަޑައިގަތް ބޭފުޅެއް ނޫނެވެ. އަޅުގަނޑަށް ގަބޫލުކުރެވޭގޮތުގައި މި ބޭފުޅަކުވާނީ ހަމަ ސާފު ދިވެހި ނަސްލުން އުފަންވެ ވަޑައިގެން ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރަށަކަށް މަތިފުށުން ނިސްބަތްވެ ވަޑައިގަންނަވާ ބޭފުޅަކަށެވެ. މި ރަދުން ރާއްޖޭގެ ރަސްކަންކުރެއްވުމަށް މާލޭގައި ހުންނެވުމަށް ގިރާވަރުމީހުންގެ ރުހުން ހޯއްދަވަން ޖެހިވަޑައިގަންނަވާނެކަމަށް ގަބޫލެއް ނުކުރެވެ އެވެ. 

އުތުރުކަރައިން އައި ބަޔަކު ރާއްޖޭގެ އުތުރުގެ ރަށްފުށުގައި ވަޒަންވެރިވިފަހުން އިންޑިއާގެ ކަލިންގާގެ ރަސްގެފާނު ބްރަހާމަދިއްތިޔާ ގެ ދަރިކަލުން ބްރަހަމަދައްތާ ދެކެ ހިތްޕުޅާހަމަ ނުކުރައްވައި، ދީވާ މާރީ (ދިވެހިރާއްޖެ) އަށް ފޮނުވާލެއްވުމުން އެ މަނިކުފާނު ރާއްޖޭގައި ފުރަތަމަ ރަސްކަމެއް ގާއިމުކުރެއްވީކަމަށް ޝިހާބުއްދީން 1658-1658 އޭ ޑީ ހަވާލާދެއްވާ ނަސީމާ މުހަންމަދު "އެސޭ އޮން އާރލީ މޯލްޑިވްސް" ގައި ލިޔުއްވާފައިވެ އެވެ. އަދި ބުރަހަމާދިއްތިޔާ އާ ބުރަހަމަދައްތާ އާ މި ދެނަމަކީ އެއް ރަސްކަލަކަށް ކިޔާފައިވާ ދެ ނަންފުޅަކަށް ވެދާނެކަމަށް ވެސް ލިޔުއްވާފައިވެ އެވެ.

ކަލިންގާގެ އަމީރު ސްރީ ސޫރުދަސަރުނަ އާދީއްތިޔާ މިރާއްޖޭގައި އާދީއްތާ ޑައިނިސިޓީގެ ވެރިކަން ރަސްކަން ފެއްޓެވި ކަމަށް އެހެން ޕެރެގްރާފެއްގައި ލިޔުއްވާފައިވެ އެވެ. އުތުރުކަރައިގެ އަމީރަކު ރާއްޖެ ވަޑައިގެން ރާއްޖޭގައި ވެރިކަމެއް ފައްޓަވާއިރު އުތުރުކަރައިގެ ބަޔަކު މިރާއްޖޭގައި ތިބިނަމަ އެބައެއްގެ އެހީތެރިކަން ލިބުމަކީ އެކަށީގެންވާ ކަމެކެވެ. އެހެންނަނަމަ ވެސް މި ފުރަމާލޭގައި ރަސްކަމުގެ ކިއްލާ ބިނާކުރުމަށް އެމީހުންގެ ހުއްދަ ހޯދަންޖެހޭނެ ކަމަކަށް ގަބޫލެއް ނުކުރެވެ އެވެ.

އުތުރުކަރައިން އައިސް ރާއްޖޭގައި ވަޒަންވެރިވީމީހުން ރަށްރަށަށް "ވަރަމް" ލައިގެން ނޮޅިވަރަމް، ކުރުހިންނަވަރަމް އަދި ގިރާވަރަމް ފަދައިން ކިޔާއުޅުނުކަމަށާއި މިހާރު ތިލަދުންމަތި އަދި ފާދިއްޕޮޅުގައި ނޮޅިވަރަމު ހިންނަވަރު އަދި ގިރާވަރު ވާކަމަށާއި އެތައް ޤަރުނެއްގެ ފަހުން މިހާރު އެރަށްރަށުގެ ނަންކިޔާގޮތަށް އެ ނަންތައް ބަދަލުވެގެން ދިއައީ ކަމުގައި ވުމަކީ އެކަށީގެންވާ ކަމެއްކަމުގައި ލިޔުއްވާފައިވެ އެވެ.
 
ނޭޝަނަލް ސެންޓަރ ފޮރ ލިންގްއިސްޓިކް އެންޑް ހިސްޓޮރިކަލް ރިސާރޗު (ދިވެހިބަހާއި ތާރީޚަށް ޚިދުމަތްކުރާ ޤައުމީ މަރުކަޒު)ން ކުރެއްވި މަސައްކަތްޕުޅުން ޢީސާ ޢަލައިހިއްސަލާމުގެ ކުރީގެ ވާހަކަތަކާއި ފަހުގެ ތެދު ޙަޤީޤީ މަޢުލޫމާތުތައް ރާއްޖޭގެ ޤަދީމީ ތާރީޚާއި ބެހޭގޮތުން ހޯއްދަވާ ހާމަކުރައްވާފައި ވެ އެވެ. މި މަޢުލޫމާތުތަކުތެރޭގައި ރާއްޖެއަށް މާއިހު އެވޭލާގައި ކިޔާފައިވާ ނަންނަމާއި މާލެއަށް ކިޔާފައިވާ ތަފާތު ނަންނަން ހާމަކުރައްވާފައި ވެ އެވެ. މި ދެންނެވި މަޢުލޫމާތުގެ އަލީގައި ފިކުރު ހިންގާއިރު "ތާއަބަދު ދުނިޔެ ފެށުނީއްސުރެ އަދާޖެހެންދެން" މާލެއަށް ކިޔާއުޅުނު ނަމަކީ "މާލެ" ނޫންކަން އެނގެ އެވެ. މާލެ މި ނަމަކީ ޒަމާންތަކަކުން އިވޯލްވް ވެގެން އައި ނަމެއްކަމުގައި ވެދާނެ އެވެ. އެހެންކަމުގައިވީނަމަ ވެސް މާލެ މި ނަމަކީ "އަބަންބާ" "އެމްބްރިޔާ" މިއިން ނަމަކާ އެއްވެސް ގުޅުމެއް ނެތް ނަމެއްކަން އަޑު އެހުމުން ވެސް އެނގޭވަރުވެ އެވެ. އިސްވެ ދެންނެވި ދެ ނަމަކީ ވެސް 11 ވަނަ ޤަރުނުގައި ރާއްޖޭގެ ތާރީޚު ލިޔުއްވި ބޭރުގެ މުއައްރިޚުން ރާއްޖޭގެ ވެރިކަންކުރާރަށަށް އާދެ، މި ފުރަމާލެއަށް ކިޔާކަމަށް ބަޔާންކުރައްވާފައިވާ ދެ ނަމެވެ.

މި ހުރިހާ ވާހަކައަކަށް ފަހުވެސް އުފެދޭ ސުވާލަކީ، ފުރަމާލެއަކީ ހަމަ ޙަޤީޤަތުގައި ވެސް ގިރާވަރުމީހުން ހޮވިރަށެއް ހެއްޔެވެ؟ އެބުނުމުގެ ތާރީޚީ އެއް ވެސް ބުރަދަނެއް އެބަވޭހެއްޔެވެ؟


ހަވާލާ؛
       1- އެސޭ އޮން އާރލީ މޯލްޑިވްސް        އެން ސީ އެލް އެޗް އާރ  2008
       2- ދަ މާލްޑިވް އައިލެންޑާރސް، އަ ސްޓަޑީ އޮފް ޕޮޕިއުލަރ ކަލްޗަރ އޮފް އޭން އެންޝަންޓް ކިންގްޑަމް" ޒޭވިއަރ ރޮމޭރޮ-ފްރިއާސް.
       3- ފުރަމާލޭގެ ބޮޑުފާރުން އެއްގަން      މ.ޕޮންޕިޔާ ޢަލީ ޙުސައިން
       4- (ނޯޓު: މި ލިޔުންވާނީ އެމް. އެން. ޑީ. އެފުން ނެރުއްވާ ''އައްޑަނަ'' މަޖައްލާގެ 63 ވަނަ ޢަދަދުގައި ޝާއިޢު ކުރެވިފަ އެވެ.)


މި ލިޔުން؛

   ފޮނުވުން:    އަލްފާޟިލް ޙުސައިން ޝާކިރު (ފަންވަތުގެ އިދާރީ ލިޔުންތެރިއެއް)
   އަލުންބެލުން:  އާދަމް ނަޞީރު އިބްރާހީމް (އެޑިޓަރު)
   ޝާއިޢުކުރުން:    ''        ''