މޫނުމަތި އަޅާން ޖެހެނީ ދަތްދޮޅީގައި!؟
ޢަބްދުލްޢަޒީޒު ޖަމާލު އަބޫބަކުރު (މާޒީ)، ލ. މާވަށް
ފައިބެއަހަރު ފަހުކޮޅު ސީނުކަރައިން ފެނުނު ކޮރޯނާ ވައިރަސް ދުނިޔެއަށް ފެތުރެން ފެށި ވާހަކަ އަޅުގަނޑު އެހީ 2019 ވަނަ އަހަރު ޑިސެންބަރުމަހުގެ ތެރޭގައެވެ. ފަހުން އެ ވައިރަހުން ޖެހޭ ބައްޔަށް (ކޮރޯނާ ވައިރަސް ޑިޒީސް) ކުރުނަމެއް ހަދައި "ކޮވިޑް19"ގެ ނަމުގައި މަޝްހޫރުވިއެވެ. އެ ހިސާބުން ފެށިގެން ގެއިން ބޭރަށް ނުކުންނަ ނަމަ، ފޮތި މޫނުމަތި (މާސްކު) އެޅުމަކީ އާދައެއް ކަމުގައި އަޅުގަނޑު ހެދީމެވެ. އެއީ އަޅުގަނޑުގެ ކިބައިން އެހެން މީހަކަށް ނުވަތަ އެހެން މީހެއްގެ ފުށުން އަޅުގަނޑަށް އެ ބަލީގެ ވައިރަސް އެރުމުގެ ފުރުޞަތު ކުޑަކުރުމަށް ޓަކައި އަޅުގަނޑު އަމިއްލައަށް އިޚުތިޔާރުކުރި ކަމެކެވެ.
މީގެ އަހަރުތަކެއް ކުރީން، 2009ގައި، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް އަޅުގަނޑު ކުރިމަތިލީ އިރު، އަޅުގަނޑުގެ އުއްމީދުގެ އެންމެ ކުރީގައި އޮތީ އަޅުގަނޑު އެންމެ ބޮޑަށް ޝައުޤު ހުންނަ ދެ ދާއިރާ ތަރައްޤީކޮށް ކުރިއަރުވައި ފެންވަރު ހިފެހެއްޓުމަށްޓަކައި ބޭނުންވާނޭ ޤާނޫނީ ބާރުވެރިކަން ހޯދުމުގެ ނިޔަތެވެ. އެކަމަށް ޓަކައި އެ ދެ ދާއިރާއިން ދެ ޤާނޫނެއް ހަދައި މަޖުލީހުން ފާސްކުރެވޭތޯ ބެލުމެވެ. އަޅުގަނޑުގެ މަޤުޞަދު ޙާޞިލުކުރުމަށް ޓަކައި މީހަކަށް ކުރެވޭނެ އެންމެ ބޮޑަކަށް އަޅުގަނޑު މަސައްކަތްކުރީމެވެ.
މޭޒުމަތީ ސަމަސާ މުގު
މިބޮލީގެ މަތީފަރާތް ހުންނާނީ ދޮންމުށިކުލައަކާއި ފަނޑު ފަނޑު ހުދުކުލައަކުން ހުރަސްގަޅިޖަހާފައެވެ. ވަށާ ކައިރިއާއި ދަށްފަރާތް ކަޅުކުލައެއްގައެވެ. 
މިއަދު ރާއްޖޭގެ ހަތަރު ބިތަށް ނަޒަރު ހިންގައިލިޔަސް ފެންނަމުންދަނީ އަޚުލާޤީ އެކި ފެންވަރުގެ މައްސަލަތައް ފުނިޖެހެމުންދާ ތަނެވެ. ޚާއްޞަކޮށް މި ފަދަ މައްސަލަތައް ކުޑަކުދިންގެ މެދުގައި ބޮޑުވަމުން އަންނަކަން ފާހަގަކުރެވެއެވެ. ކުޑަކުދިންގެ މެދުގައި މިފަދަ އަޚުލާޤީ، އިޖްތިމާއީ މައްސަލަތައް އަށަގަންނަމުން ދާނަމަ، މާދަމާގެ ޒުވާނުންގެ ގޮތުގައި ޤައުމުގެ ޒިންމާތައް ކޮނޑުގައި އަޅަން އޮތް ޖީލުގެ ޙާލަތާމެދު ކޮންމެހެން ވިސްނައިލާން ޖެހެއެވެ. ފިކުރު ކުރާންޖެހެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް ހިތާމަޔަކީ މި ކަންތައްތަކަށް ވިސްނައި ފިކުރުކޮށް ނަޒަރުހިންގައިލުމުން ފެންނަނީ ޤައުމުގެ ޙާލަތު މި ދަނީ
ތިޔަ ބޭފުޅުން މީގެ ކުރިން ވާނީ ރ. ގެ ރަދީފު ވިދާޅުވެފައެވެ. އެ ރަދީފުގައި ހިމެނިފައި ވަނީ ދިވެހިބަހުގައި ރ. އިން ފެށޭ ލަފުޒުތައް ދޮގެއްތޯއެވެ؟ 
ނޮވެމްބަރު ތިނެކޭ ބުނީމާ ކޮން އަހަރެއްގެ ނޮވެމްބަރު ތިނެއް ކަން ނޭނގިގެން ސުވާލު ކުރާނޭ އެއްވެސް ދިވެއްސަކު ނުހުންނާނެއެވެ. ރާއްޖޭގެ އެންމެން ހަނދާން ހުންނަ ނޮވެމްބަރު މަހަކާއި ތިން ވަނަ ދުވަހެއް އޮންނަނީ 1988 ވަނަ އަހަރު އެކަންޏެވެ. އެ ދުވަހަކީ ދިވެހީންގެ ހިތުން ފިލައިގެން ނުގޮސް އެތައް ދުވަހެއް ވާންދެން ހުންނާނޭ ބިރުވެރި ދުވަހެކެވެ. އެ ދުވަސް ބިރުވެރި ދުވަހަކަށް ވީ ނަމަވެސް އެ ދުވަހު ހިނގައި ދިޔަ ހެއްވާ ކަންތައްތައްވެސް މަދެއް ނޫނެވެ.
ވޯރާ ވިޔަފާރިވެރިން ރާއްޖެއައިސް، މާލޭގައި ވިޔަފާރިކުރަންތިބުމުގެ ހުއްދަ އައްސުލްޠާން މުޙައްމަދު ޢިމާދުއްދީން (4) ދެއްވީ 1857 ވަނަ އަހަރުއެވެ. އެ ހުއްދަ ދެވުނުތާ 30 އަހަރު ނުވަނީސް، މުޅި ދިވެހި ބާޒާރު އެމީހުންގެ މުށުތެރެއަށް ލިއެވެ. މުދާ ވިއްކުމާއި ގަތުމުގެ ކޮންޓްރޯލް
އަހަރެން އުފަންވީ ތަހުޒީބީ މުޖުތަމަޢަކަށެވެ. އެބަޔަކަށް ނިހާޔަތަށް އަހަރެންގެ ބޭނުން ޖެހިފައިވާ ބައެއްގެ ތެރެއަށެވެ. މީލާދީ ސަނަތުން 19 ވަނަ ގަރުނުގެ ތެރޭގައި ފްރާންސްގެ ޔުޖޭން ޕައުބެއްލެގެ އަތްމައްޗަށް އުފަން މި ނިކަމެތި އަނާގެ ނަމަކީ ވަރަށް އާންމު ނަމެކެވެ. ޤަދަރުކުޑަގޮތަކަށް، ތަފާތު ޤައުމުތަކުގައި ތަފާތު ނަންނަމުން އަހަރެންނަށާއި އަހަރެންގެ ދަރީންނަށް މުޚާޠަބުކުރި ނަމަވެސް އަހަރެންގެ އެއްވެސް ދަރިޔަކު އަދި ޢާއިލީ މެންބަރަކުވެސް ހިތްވަރެއް ނޭލޭނެއެވެ. ފަހަތަކަށް ނުޖެހޭނެއެވެ. މިއަދު އަހަރެން މުސްކުޅިވެ ގައިބާރު ނެތި ކިތަންމެ ދަތި ހާލެއްގައި އޮންނާން ޖެހުނަސް، އަހަރެންގެ ޢާއިލާއިން އެ ގެންދަނީ މުޅި އިންސާނީ ދަރިފަސްކޮޅަށް ޚިދުމަތް ކުރަމުންނެވެ. މިއަދު އަހަރެން މުސްކުޅިވެ ލޯބޯ ކޮށިވެފައިވިޔަސް، އަތްފައިގެ ބާރު ކެނޑި، ގޮތް ހުސްވެފައި އޮތަސް، އަހަރެންގެ ޢާއިލާ މިހާރު އެވަނީ މުޅި ދުނިޔޭގެ ކަންކޮޅުތަކަށް ފެތުރިފައެވެ.
ޚިޔާލުފާޅުކުރުމާއި ފާޑުކިޔުމަކީ މުހިއްމުކަމެކެވެ. އެއީ ކަންކަން އިޞްލާހުކޮށް ފުރިހަމަކުރާން ލިބޭ ބާރެކެވެ. މިއީ ޤާނޫނުއަސާސީއިން ވެސް ރައްޔިތުންނަށް ލިބި ދީފައިވާ ޙައްޤެކެވެ. ނަމަވެސް މި ޙައްޤުގެ ބޭނުންކުރާންވާނީ ޒިންމާދާރުކަމާއެކުގައެވެ. ކަމާބެހޭ ފުރިހަމަ މަޢުލޫމާތު ހޯދައިގެންނެވެ. ޢިލްމީ ގޮތުން ޚިޔާލުފާޅުކުރާންވާނީ ޢިލްމީ ގޮތެއްގައެވެ. ބަޔަކު ކުރާ ކަމަކާ ގުޅޭ ގޮތުން ލިޔުއްވާ އިރު، އެ ބަޔެއްގެ ފުށުން މަޢުލޫމާތު ހޯދައިގެންނެވެ. އެ ވާހަދައްކާ މައުޟޫއަކާ ބެހޭ ގޮތުން މަޢުލޫމާތު ހޯދައިގެންނެވެ. އެހެން ނޫނީ އެ ވާނީ އާޑަކިޔުމަކަށެވެ.
އަލުވި ( ކުދިކޮށް ކޮށާފައި)
ކަނީރު ގަހަކީ، ވަރަށް ރީތި މަލެއް އަޅާ ގަހެކެވެ. އަޅުގަނޑުމެން ގޭގައިވެސް ބޮޑު ކަނީރުގަހެއް ހުރެއެވެ. ތަފާތު މުނާސަބާތަކަށް އެގަހުން މާހޯދުމަށްޓަކައި ދޭތެރެދޭތެރެއިން މީހުން އާދެއެވެ. އެގަހުން މާބޮޑިތައް ބިނދެގެން ގޭތެރޭގައިވެސް ބަހައްޓާ އުޅެމެވެ.
ވާހަކަދެއްކުމަކީ އިޖްތިމާއީ ކަމަކަށްވާތީ ވާހަކަދެއްކުމަކުން ދެމީހެއްގެ ދެމެދުގައި ނުވަތަ ބައެއްގެ މެދުގައި މުވާޞަލާތުކުރެވޭނީ ވަކި ހަމަތަކާއި އުޞޫލުތަކެއްގައި ހިފަހައްޓައިގެންނެވެ. އެހެންނޫނީ އެ ދައްކާ ވާހަކައަކުން، ނުކުތުމަށް އުއްމީދުކުރާ ނަތީޖާ ނުފެނި ހިނގައިދާނެ އެވެ. އަދި ބޭނުން ނުވާ އެހެން ނަތީޖާއެއް ނުކުތުމަކީ ވެސް އެކަށީގެންވާކަމެކެއެވެ. މަޝްހޫރު ބަސްވާރު އެޑްވެޑް ފިނެގެން (1999) ބަޔާންކުރައްވާ ގޮތުގައި ވާހަކަދެއްކުމުގައި، ވާހަކަދައްކާ ފަރާތާއި ވާހަކަދެކެވޭ ފަރާތުން ހިފަހައްޓަންޖެހޭ ހަމަތަކަކާއި އުޞޫލުތަކެއްވެއެވެ. އަދި މި ހަމަތަކަށް ކިޔަނީ "އެއްބާރުލުމުގެ އުޞޫލުތައް" ކަމަށް ވެސް އޭނާ ވިދާޅުވެއެވެ.
ރިޔަލު ދޯންޏެއްގައި މާލެއާ ތޮއްޑުވާ ދެމެދު ދަތުރުކޮށްލުމުގެ ނަސީބު ނުވަތަ ބަދުނަސީބު އަޅުގަނޑަށް ލިބުނެވެ. މި ޒަމާނުގައި އެންމެ 45 މިނިޓުން މި ދެމެދު ބައްދައިލެވުނަސް، އެ ޒަމާނުގެ އެ ދަތުރަށް ތިންރޭ ތިން ދުވާ ހޭދަވިއެވެ. މޫސުމުގެ ފުރޮޅުންތަކުގެ ސަބަބުން، ރިޔަލަށް ވައި ނުލިބުމާއި، އޮޔާއި ވަޔަށް އައި އެނބުރުންތަކާ ހުރެ، ދަތުރު ނިންމައިލެވުނީ އެތައް ތަނެއްގައި ބަނދަރު ކޮށްގެނެވެ.
އެއީ ބިރުވެރި ދުުވަހެކެވެ. އެބިރުވެރި ދުވަހު އެބިރުވެރި ކޮޓަރީގެ ބޭރުގައި ގޮނޑިއެއްގައި އިށީނދެގެން އިންއިރު އަހަރެންގެ ދެފައި ރޯމަހެއްހެން ތެޅެމުން ދިޔައެވެ. އަހަރެންގެ މަންމަ އާއި ބައްޕަ އަހަރެންގެ ކައިރީގައި ތިބެގެން އަހަންނަށް ހިތްވަރު ދެމުން ދިޔައެވެ. އަހަރެންގެ އުމުރުފުރާގެ ކުދިންގެ ތެރެއިން ފަހަރަކު ކުއްޖެއް އެބިރުވެރި ކޮޓަރިއަށް ވަންނަމުން ދިޔައެވެ.
ހިޖުރައިން 548ވަނަ އަހަރު، (1153މ) އޭރު ދިވެހި ތަޚުތުގައި ރެދަނލިކަން ކުރައްވަމުން ގެންދެވި ތީމުގޭ މަހާ ކަލަމިންޖާ އިސްލާމްދީން ޤަބޫލު ކުރެއްވުމަށްފަހު މިވޭތުވެދިޔަ ދިގުމުއްދަތުގައި ދިވެހިރާއްޖެ މިވަނީ ސައްތައިންސައްތަ މުސްލިމު ޤައުމެއްގެ ގޮތުގައި ދެމިއޮތުމުގެ ޝަރަފް ހޯދާފައެވެ. ނަމަވެސް މި މަތިވެރި ޝަރަފާއި އެކުވެސް ދީނީ ތަފާތު ފިކުރުތަކުގެ ސަބަބުން