(ކޮން މީހެއް؟ (18)
ޢަބްދުލްޢަޒީޒު ޖަމާލު އަބޫބަކުރު
(05 ޖޫން 2020 ގައި ޝާއިޢުކުރި ބައާ ގުޅޭ)
މި ފަދަ ތަފާތު ޚިޔާލުތައް ނީނާގެ ހިތުގައި ބިރުވެރިކަމާއެކު ދައުރުވާން ފަށައިފިއެވެ. އަދި އެ ކޮޓަރީގައި ދެން އެންމެ ހިނދުކޮޅަކު ވެސް މަޑުކުރުމަކަށް ނީނާގެ ޒަމީރު ތަނެއް ނުދިނެވެ. އަދި އެ ނުރައްކާތެރި ތާނގައި އެންމެ ހިނދުކޮޅަކަށް ވެސް ނުހުރެ، ދާއޫދު ނާންނަނީސް އަވަހަށް ނުކުންނާން ގަސްތުކޮށްފިއެވެ. އެވަގުތު ބޭރުން މީހެއްގެ ފިޔަވަޅުގެ އަޑު އިވުމުން ނީނާ ފިހާރައިގައި ނެތީމާ ހޯދާންވެގެން މޫސާފުޅުބޭ އުޅެނީކަމަށް ހީކޮށް އަވަހަށް ބޮކި ނިއްވައިލުމަށްފަހު ދޮރުހުޅުވައިލިއެވެ. ނީނާއަށް ހީވީ ފައިތިލަދަށުން ބިންގަނޑު ދެމިގަތްހެންނެވެ. ހިތް ނެގިނެގިފައި ޖެހެން ފަށައިފިއެވެ. ދޮރުގެ ދެފަރާތުގައި ދެއަތްއަޅައިގެން ފާޑަކަށް ހެވިފައި އެހެރީ ދާއޫދެވެ. ފެންނަ ފެނުމަށް ނުހަނު ރީތި، ހިތްގައިމު އިންސާނެކެވެ.
އޭ ދިވެހި މުޖުތަމަޢެވެ! އަހަރެން މިކުރަނީ ޝަކުވާއެކެވެ. އެންމެ ޝަކުވާއެއް ނޫނެވެ. އަހަރެންގެ ހިތުގެ ޝަކުވާއެވެ. އަހަރެން ފަދަ ވަރަށް ގިނަ ޒުވާނުންގެ އަދުގެ ހާލުގެ ޝަކުވާއެވެ. 
ގޮނޑުދޮށްތަކަށް ފަތުރުވެރީން އައުމަށް ދަޢުވަތުދޭ ގޮނޑުދޮށްތައް މަޑުމަޑުން ފެނުގެ އަޑިއަށް ދަނީއެވެ. ދުވަސްކޮޅަކުން ސުނޯގައި ސުކީކުރާ ރިޒޯޓުތައް ނެތިގެން ހިނގައިދާނެއެވެ. އެއީ ސުނޯ ނެތުމުންނެވެ. 
އަޅުގަނޑުމެންގެ ސިކުނޑިއަކީ ކޮންޕިޔުޓަރުގެ ހާޑްޑިސްކިޓް ފަދަ އެއްޗެކެވެ. ހުސްކޮށް އޮންނަ އެތައް ބިލިޔަން ނުވަތަ ޓްރިލިޔަން ގިގަބައިޓެއްގެ ހާޑެކެވެ. (ޙަޤީޤަތުގައި ކޮމްޕިޔުޓަރ ހާޑް އުފައްދައިފައިވަނީ ސިކުނޑީގެ މިސާލުން ޚިޔާލު ލިބިގެންނެވެ.) ކޮންމެއަކަސް ކަޮންޕިޔުޓަރަށް "މަޢުލޫމާތު އަޅާ" ފަދައިން އިންސާނާގެ ސިކުނޑިއަށް މަޢުލޫމާތު "އަޅަނީ" އެވެ. އޭނާގެ މާޙައުލުން ލިބޭ މަޢުލޫމާތެވެ. އިވޭ އަޑުތަކުންނެވެ. ފެންނަ ފެނުންތަކުންނެވެ. ކުރެވޭ ތަޖުރިބާތަކުންނެވެ. 
ދިވެހިބަހަކީ ދިވެހީންގެ ބަހެވެ. ދިވެހީންގެ އަމިއްލަ ބަހެވެ. އަމިއްލަ ވަންތަކަމާއި އެތައް ޚާއްޞިއްޔަތުތަކެއް އެ ބަހަށް ލިބިފައިވާ ޚާއްޞަ ބަހެކެވެ. ދިވެހީން އަމިއްލައަށް އުފެއްދި އަކުރަކުން ލިޔާ ބަހެކެވެ. އަދި އެ އަކުރަކީ މި ސަރަހައްދުގެ ބަސްތައް ލިޔަން ބޭނުންކުރާ އަކުރުތަކުގެ ތެރެއިން އެނެމެ ސައިންޓިފިކް އަކުރުކަމަށް ބަސްވާރުން ޤަބޫލުކުރާ އަކުރެވެ. އެހެންކަމުން މި ބަހަކީ ދިވެހީންގެ ފަޚުރެވެ. ދިވެހީންގެ ޝަރަފެވެ. 
ބޭރު ބަހެއް ދަސް ކުރުމަކީ ވަކި ޢުމުރެއްގައި ކުރެވޭ ކަމެއް ކަމަށް ބުނެވެއެވެ. ކުޑަ އިރު ކިތަންމެ ގިނަ ބަހެއް ދަސްކޮށް ދިނަސް ދަސް ކުރާނެއެވެ. އެކަމަކު ޢުމުރުން ގިނަ ދުވަސްވެ، މީހާ ހަރު ވީމާ ސިކުނޑީގައި ހުންނަ ބަސް ދަސް ކުރާ ބައި ބަންދު ވަނީއެވެ. އޭގެ ފަހަކުން އެ ބަޔަކަށް އެއްވެސް އެއްޗެއް ނުވަންނާނެއެވެ. ޅަ ފުރައިގައި މި ބައިގެ ހުރިހައި ދޮރެއް ހުންނަނީ ހުޅުވިފައެވެ. އެހެންވީމާ ބަސް ދަސް ކުރަން ފަސޭހަ ވަނީއެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ވެރިކަމުގެ ތާރީޚުގައި ސިޔާސީ ގޮތުން ހަމަ ނުޖެހުންތައް ހިނގައިފައިވެއެވެ. ލިޔެވިފައިވާ ދިވެހިތާރީޚުގައި މި ފަދަ ކަންކަން ފާހަގަކުރެވިފައި އެބަހުއްޓެވެ. ބައެއް ކަންކަން ތަފުޞީލުކޮށެވެ. ބައެއް ކަންކަން ކުރުކޮށެވެ. މި ފަދަ ހަމަ ނުޖެހުންތައް އުފެދުމުގައި ތަފާތު ސަބަބުތައް ހިމެނިފައިވެއެވެ. ހަމަ އެހެންމެ މި ކަންކަމާ ގުޅިގެން
(03 ޖޫން 2020 ގައި ޝާއިޢުކުރި ބައާ ގުޅޭ)
މިއީ، العلامة القاضي إبراهيم مجد الدين ޤަޟާޤަދަރު ދޭހަކޮށް ދެއްވުމަށްޓަކައި ލިޔުއްވާފައިވާ 3 ބަސް ރައިވަރު، އާންމު ބަހުރުވައިން ދޭހަކުރުމަށް ފަސޭހަ ކުރުމަށްޓަކައި އަޅުގަނޑު 6 ބަސް ރައިވަރަކުން ކޮށްފައިވާ ޝަރަޙައެކެވެ. އިސްވެ ލިޔެފައި އެވަނީ، العلامة القاضي إبراهيم مجد الدين ލިޔުއްވާފައިވާ 3 ބަސް ރައިވަރެވެ. އެ 3 ބަސް ރައިވަރު ލިޔެފައި އެވަނީ އަޅުގަނޑުގެ އެދުރެއް ކަމުގައިވާ އުސްތާޛު ޢިޔާޒު ޖާދުﷲ ނަސީމު އަޅުގަނޑަށް އެ ރައިވަރު ފޯރުކޮށް ދެއްވާފައިވާ ގޮތަށް އެއްވެސް ތަފާތެއް އުނި އިތުރެއް ނެތިއެވެ.
މިއީ ދަތުރު ގޮސް އުޅޭ އިރު ތައްޔާރު ކޮށްލެވި ދާނެ މީރު މަޖަލެކެވެ. 
ގްލިރިސީޑިއާ ސެޕިއަމް އަކީ ވަރަށް ހަލުއިކަމާއި އެކު ވަރަށް ގަދަޔަށް ހެދޭ ތޮޅި އާއިލާއަށް ނިސްބަތްވާ ގަހެކެވެ. މިގަހުގެ ބޭނުން ހިފޭގޮތާއި އެކުރެވޭ ބޭނުމަކާއި ގުޅޭގޮތަށް ބަލާ ތަފާތު ނަންނަމުން އެކި ޤައުމުތަކުގައި ކިޔައި އުޅެއެވެ. ކޮކޯ ހައްދާ ޤައުމުތަކުގައި ކޮކޯގަހަށް ހިޔާދި ރައްކާތެރިކަން ދޭތީ މި ޤައުމުތަކުގައި މި ގަހަށް ކޮކޯގެ މަންމައޭވެސް ކިޔައިއުޅެއެވެ. ނަމަވެސް މި ޤައުމުތަކުގައި އާދައިގެ ދަނޑުވެރިންގެ ތެރޭގައި މި ގަސް މަަޝްހޫރުވެފައިވަނީ މިމީހުން ހައްދާ ގަސްތައް މީދަލުން ސަލާމަތްކުރުމަށް ބޭނުންކުރާ އެއްޗެއްގެ ގޮތުގައެވެ. މީދާމަރާ ގަހުގެ ނަމުންނެވެ.
"ބަހަކީ އޭގެ ޠަބީޢަތުގައި ވެސް ވަރަށް އޮޅުން ބޮޅުން ބޮޑު އެއްޗެކެވެ. ބަހެއް، އާދެ! ހަމަ އެއްވެސް ބަހެއް، އޮޅުންފިލުވައިދިނުމަކީ ފަސޭހަ، ލުއި މަސައްކަތެއް ނޫނެވެ." {ލިންޑާ ތޯމަސް. (1993)، ބިގިނިން ސިންޓެކްސް، (ޞ.1)}. ބަހެއް ތަޢާރަފުކޮށް އެނަލައިޒްކުރުމަށްޓަކައި ތަފާތު ބައިތަކަކަށް ނުވަތަ ތަފާތު ދާއިރާތަކަކަށް ބަސް ބަހައިލުމަކީ ބޭނުންތެރިކަމެއްކަމުގައި، ލިންޑާ ތޯމަސް(1993) ލަފާދެއްވައިފައިވެއެވެ. މި ދެންނެވި ބައިތަކުގައި ހިމެނެނީ ފޮނޮލޮޖީ އާއި މޯރފޮލޮޖީ އާއި ސިންޓެކްސް އާއި ސެމެންޓިކްސް އާއި ޕްރެގްމެޓިކްސް އެވެ.
މިޒަމާނުގެ ތަރައްޤީއާއި ތަހުޒީބާއެކު އިންސާނުންނަށް ވަނީ ވަރަށް ގިނަ މަސްއަލަތަކަކާ ކުރިމަތިލާން ޖެހިފައެވެ. އޮޅުންބޮޅުން ގިނަ މަސްއަލަތަކެކެވެ. އުނދަގޫ މަސްއަލަތަކެކެވެ. ނަމަވެސް އިންސާނުންގެ ނަސީބު ރަނގަޅުކަމުގެ ކޮޅެއްވެސް ނެތެވެ. މާތްﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާގެ ރަޙްމަތްވަންތަކަމުން މިއިން ކޮންމެ މަސްއަލައެއްގެވެސް ޙައްލު ފެންނާން އެބައޮތެވެ.
މަތިންދާ ބޯޓުގައި ދަތުރު ކުރުމަކީ ބައެއް މީހުން ވަރަށް ބިރު ގަންނަ ކަމެކެވެ. އެއީ މަތިންދާބޯޓު ވެއްޓިދާނެތީ ގަންނަ ބިރެއް ކަމަށް ބައެއް މީހުން ބުނެއެވެ. ކަނޑު ދަތުރު ނުވަތަ އެއްގަމު ދަތުރު ކުރުމަކީވެސް އެކްސިޑެންޓާ ކުރިމަތިލާން ޖެހޭ ކަމެކެވެ. ތާރީޚަށް ބަލާއިރު ގިނައީ އެއްގަމު އުޅަނދުފަހަރުގެ އެކްސިޑެންޓާއި ކަނޑު ދަތުރު ފަތުރުގެ އެކްސިޑެންޓެވެ. މިއީ ގިނަ މީހުން ދަންނަ ޙަޤީޤަތެކެވެ. އެކަމަކު ބޮޑަށް ބިރު ގަންނަނީ ވައިގެ ދަތުރު ފަތުރަށެވެ.
"ދިވެހިސަރުކާރުން ދިވެހީންނާއިކުރި ހަނގުރާމަ" ހުވަދުއަތޮޅު ތިނަދޫ ފިޔަވައި، ރާއްޖޭގެ އެއްވެސް ރަށެއްގެ ބަޔަކާއި، ދިވެހިސަރުކާރުން ހަނގުރާމައެއް ކޮށްފައިވާމެއް ތާރީޚުން އެނގޭކަށް ނެތެވެ. ނަމަވެސް މީލާދީން 1573 އާއި 1585 އާއި ދެމެދު "ދަވްލަތުގެ ލަޝްކަރެއް" ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ހުވަދު އަތޮޅު ތިނަދުވަށް ގޮސް ޣައިރުދީނުގައިތިބި މީހުންނަށް ނަސޭހަތްދެއްވައި
"ނޫން. މާވަށަށް ދަންޏާ މާ ގިނަ އިރުވާނެ. ދެތިންގަށިއިރުން ދެވޭނީ. ޓްރެފިކް ވެސް ވަރަށް ބާރުބޮޑުވާނެ." ދާއޫދު އޮޅުން ފިލުވައިދިނެވެ. "އެހެންވެ 'އެތެރެދީ ޓުރިސްޓް ލޮޖް' އަށް މި ރޭ ދާން މި އުޅެނީ. ކުޑަކަމެއް އޮތީމާ. ލަސްވެދާނެތީ އޮވަރނައިޓެއްގެ ވާހަކަ ބުނީ ވެސް."