މަގުމަގާއި ތަންތަނަށް ނަންދިނުމުގައި ބަލާނެ ހަމައެއް
ޢަބްދުﷲ ރަޝީދު، މ. ލިނެޓް
މަގުމަގާއި ތަންތަނަށް ނަން ދިނުމުގެ ތަހުޒީބީ ހަމަޔަކީ، އަދި ސަގާފީ ގޮތުން ފެންނާން އޮތް ހަމައަކީ ވެސް ރަށެއް ނުވަތަ ތަނެއްގެ އިސް ރަށްވެހިންކުރެ އިސްކަން ލިބިފައިވާ ބޭބޭކަލުންނާއި ކަނބަނބަލުންގެ ނުވަތަ ބޭބޭފުޅުންގެ ނަންފުޅުތައް ދިރުވައި ދެމެހެއްޓުމުގެ މައްޗަށް އިސްކަން ދީގެން ކުރާ ކަމެއް ކަމުގައި އެކަން އޮތުމެވެ. މި ދެންނެވިބަހުގެ ހެކިތައް ފުރަމާލެއިން އެހެރީ ފެންނާށެވެ. ގިނަ މަގުތަކާއި މުހިންމު ޢިމާރާތްތަކަށް ދެވިފައިވާ ނަންނަމުން މި ދެންނެވި ހަމަ ރީތިކޮށް ފެންނާން އެބަ ހުއްޓެވެ. އަޅުގަނޑު ބައެއް މިސާލު ވެސް ދަންނަވައިލާނަމެވެ.
މިއަދަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ އުފާވެރި ޖުމްހޫރީ ދުވަހެވެ. އާދޭހެވެ! ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރީ ވެރިކަމަށް ފަންސާސް ދެ އަހަރު ފުރުނީއެވެ. ނަމަވެސް ދުވަހުގެ މުހިއްމުކަން ދިވެހީންގެ ހިތަށް މާ ބޮޑަށް ވަދެފައި ވެޔެކޭ ދެންނެވޭކަށް ނެތެވެ. ދައުލަތުން ބާއްވާ ރަސްމިއްޔާތެއް ނުވަތަ މީޑިއާއިން ފޮނުވާ ޕްރޮގްރާމެއް ފިޔަވައި، އެ ދުވަސް ފާހަގަވާ މާ ޚާއްޞަ ކަމެއް ނުފެނެއެވެ. މި ފަދަ ދުވަސްތަކަށް ޢާއްމުންގެ ފަރާތުން މާ ބޮޑު ސަމާލުކަމެއް ލިބޭ ކަމަކަށް ދެންނެވޭކަށް ވެސް ނެތެވެ. ކުރީގެ އަހަރުތަކުގައި ބައެއް އިސްކޫލުތަކުން ވެސް ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް މި ދުވަސް ފާހަގަކުރޭމެވެ. ނަމަވެސް މި ދުވަސް މުހިއްމުވަނީ ހަގީގަތުގައި ރައްޔިތުންނަށެވެ. ރަސްކަމަކުން ޖުމުހޫރިއްޔަތަކަށް ބަދަލުވުމުގެ ހުރިހާ ވެސް ލާބައަކާއި މަންފާއެއް އޮތީ ރައްޔިތުންނަށެވެ. ދެ ނިޒާމުގެ ސިފަތަކަށް ބަލާ ނަމައެވެ. ނިޒާމުގެ ފަލްސަފާއަށް ރިޢާޔަތްކުރާނަމައެވެ.
ކޮންމެ މީހެއްގެ ވެސް ތަފާތު ޙައިސިއްޔަތުތަކެއް ހުންނާނެއެވެ. އެއީ، މީހެއްގެ ދަރިއެކެވެ. މީހެއްގެ ބައްޕައެކެވެ. ނުވަތަ މަންމައެކެވެ. ނުވަތަ ފިރިއެކެވެ. ނުވަތަ އަނބިމީހާއެވެ. ނުވަތަ ބޭބެއެކެވެ. ދައްތައެކެވެ. ނުވަތަ ކޮއްކޮއެކެވެ. ނުވަތަ މީހެއްގެ ރައްޓެއްސެކެވެ. ނުވަތަ ކޮލީގެކެވެ. މި ހައިސިއްޔަތުތަކާއެކު އެކި މަޤާމުގައި އޭނާގެ ދަރަޖަ ތަފާތުވެއެވެ. މި ގޮތުން އަޅުގަނޑަކީ ވެސް ތަފާތު ޙައިސިއްޔަތުތަކެއް ލިބިފައިވާ މީހެކެވެ. 
ސިލްސިލާ ގޮތެއްގައި އަޅުގަނޑު މިއަދުން ފެށިގެން މި ފަށަނީ އޮންލައިން ނޫސްތަކުން ފެންނަ ބައެއް ކުށްތަކާއި އެ ކުށްތައް ރަނގަޅުކުރާނެ ގޮތާއި އެ ކުށް، ކުށަކަށް ވީ ގޮތުގެ މައްޗަށް ލިޔާ ލިޔުމެކެވެ. މި ސިލްސިލާގެ ބޭނުމަކީ ނޫހުގައި ލިޔުއްވާ ޒުވާން ކުދީން ގަވާއިދަށް އަހުލުވެރިކުރުން ކަމަށް ވާތީ، ކުށް ޢިބާރާތް ނަކަލުކުރީ ކޮން ނޫހަކުން ކަމެއް ބަޔާނެއް ނުކުރާނަމެވެ. ނަމަވެސް އެ ދުވަހެއްގައި ފާހަގަކުރެވުނު ކުށް ޢިބާރާތް ލިޔެ، އެ ޢިބާރާތުގެ ރަނގަޅު ގޮތް، ސަބަބާއެކު ބަޔާންކުރުމަކީ އަޅުގަނޑުގެ ހަގީގީ ބޭނުމެވެ. މި ލިޔުމާ މެދު ފައްސި ނަޒަރަކުން ވިސްނައިވަޑައިގެން ލިޔުންތައް އިޞްލާޙުކުރައްވާން ހުރިހާ ބޭފުޅުން ވެސް މަސައްކަތްޕުޅު ކުރެއްވުމަކީ އަޅުގަނޑުގެ އިޚުލާޞްތެރި އިލްތިމާސެކެވެ.
މާޒީއަކީ މުސްތަގުބަލް ބަލާލޯގަނޑޭ ބުނާތީ އަޑުއަހަމެވެ. އެ ބުނުމަށް ވިސްނުންތެރިކަމާއެކު ނަޒުރުހިންގައިލުމުން ފާހަގަވާ ވަރަށް ގިނަ ކަންތައްތަކެއް ވެސް އެބަ ހުއްޓެވެ. މާޒީން ލިބިދިން ތަޖުރިބާ އާއި ޢިބުރަތެވެ. ފެނުނު މަންޒަރުތަކާއި ތަޖުރިބާކުރި ކަންތައްތަކެވެ. މިއީ ހައްތާ ވެސް ކުރިމަގު ބިނާކުރުމަށް މާޒީ މުހިންމުވާ ސަބަބުތަކެވެ. 
މަޑަވެއްޔަކީ، ހުވަދުއަތޮޅުގައި މީހުން ދިރިއުޅޭ ރަށްތަކުގެތެރެއިން ރަށެކެވެ. ވުމާއެކު، މިބަޔާނުގައި ގެނެސްދީފައިމިވަނީ އެރަށުގެ ރަށްވެހިކަމުގެ ބައެއް މަޢުލޫމާތެވެ. ހުވަދު އަތޮޅު އޮންނަނީ، އުތުރު އަރުޟުން 0° .11′.30″ N އާއި 0° .55′.01″ N އާއި އިރުމަތީ ޠޫލުން 72° .56′.00″ E އާއި 73° .31′.00″ E އާއި ދެމެދުއެވެ.
އެއްޗަކަށް ރަނގަޅު ގޮތާއި ފައިދާވާނޭ ގޮތާއި ހަލާކުނުވެ ގިނަ ދުވަހު އެއެއްޗެއް ދެމިހުންނާނޭ ގޮތް އެނގޭނީ އެ އެއްޗެއް އުފެއްދި ކުންފުންޏަކަށް ކަމީ އަޅުގަނޑުމެން އެންމެން ވެސް ގަބޫލުކުރާ ހަގީގަތެކެވެ. ކޮންމެ އުފެއްދުމަކާ އެކު އެއެއްޗެއް ގެންގުޅެ ޢަމަލުކުރާނޭ ގޮތުގެ އަތްމަތީ ފޮތެއް (މެނުއަލެއް) އޮންނަނީ އެހެންވެގެންނެވެ. ޓީވީއަކަސް، ދޮންނަ މެސެނަކަސް، ސައިކަލަކަސް އަތު ފޯނަކަސް މި ކަން އޮންނަނީ މިހެންނެވެ. އަތްމަތީފޮތުގައި ދީފައި ހުންނަ އިރުޝާދާ ޚިލާފަށް ޢަމަލުކޮށްފި ނަމަ، އެއެއްޗަކަށް ލިބޭނީ ގެއްލުމެވެ. ވަރަށް އަވަހަށް ކަންފަތިވެ ހަލާކުވެދާނެއެވެ.
ރޯދަމަސް ނިމެމުންދާ އިރު ކާބޯއެއްޗަކުން ސުފުރާ ފަޅުފިލުވައިލާނެ ގޮތެއް މި ފަހަރު ނުގެނެސްދެވުނީތީ ކިޔުންތެރީންގެ އަރިހުން މަޢާފަށް އެދެމެވެ. ނަމަވެސް ތައްޔާރުކޮށްލައްވާން ވަރަށް ފަސޭހަ އެއްޗެއް ކިޔުންތެރީންނާ ހިއްސާކޮށްލާހިތްވީއެވެ. އަޅުގަނޑު އަމިއްލައަށް އަޖުމަބެލުމަށްފަހުގައެވެ.
ބޮޑުފާރަކީ، ދިފާޢީ ފާރެވެ. ދުސްމިނުންގެ އުންޑަތަކުން ވަޠަނާއި މުވާޠިނުންގެ ދިފާޢުގައި ލާފައި ހުންނަ ފާރެވެ. އެއީ، އިންފާރެއް ނޫނެވެ. އިންފާރަކީ އިންފުޅަފެވެ. މިޒަމާނު ދޫމަތީ އޮންނަ "ބޯޑަރ ލައިން" އެވެ. ބޮޑުފާރު ފޫހިނގައްޖިއްޔާ ދުސްމިނުންގެ އުންޑަތައް ނާރައެއް ނުހުންނާނެއެވެ.
އަލިފުށީ މީހުންނަކީ އެއްވެސް އިރަކު ދަނޑުވެރިކަން ކުރާ ބައެއްނޫނެވެ. އެ މީހުންގެ ތެރޭގައި މަސްވެރިން ވެސް ވަރަށް މަދެވެ. އަލިފުށީ މީހުންގެ ކަމަކީ ވަރަށް މޮޅަށް އޮޑިދޯނިފަހަރު ބަނުމެވެ. އެހެނަސް ކޮވިޑް 19 މުޅި ދުނިޔެއަށް ފެތުރި، ރާއްޖެއަށް ވެސް އެ ރޯގާ އައި ފަހުން، ރާއްޖޭގައި ދަނޑުވެރިކަން ކުރުން އިތުރުކުރުމުގެ މަޝްރޫޢުގެ ދަށުން، އަލިފުށީގައި ވެސް ދަނޑުވެރިކަން ކުރާން ބޭނުންވާ މީހުންނަށް ދަނޑުބިން ދޫކުރާ ގޮތަށް ހަމަޖެހުނެވެ. 
ޠާހާ އަބޫބަކުރު، ލ.ގަން 
ޑރ. ޢަބްދުލްޣަފޫރު ޢަބްދުއްރަޙީމް