ޣިޔާސުއްދީން ރަދުން ހޯއްދަވައި ދެއްވި، މިނިވަންކަމުގެ ހަދިޔާ
ޠާހާ އަބޫބަކުރު، ލ.ގަން
ޤައުމެއްގެ ޙަޔާތުގައި އެ ޤައުމެއްގެ އެންމެ މަތީ ވަލީއާ ޙަވާލުވެހުންނަވާ ކޮންމެ ވެރިއަކީ ވެސް ޙަޤީޤަތުގައި އެ ޤައުމެއްގެ ރައްޔިތުންނަށް ޚިދުމަތްކުރަންޖެހޭ ޚާދިމެކެވެ. މަތިވެރި ރަސްދަރިކޮޅަކުން ވިރާސީ ރަސްކަމެއްގެ ތަޚުތުގައި ވެޑުވޭ ރަސްކަލަކަސް، ޢާންމު ރައްޔިތުންގެ ވޯޓުން ހޮވިގެން ޤައުމުގެ ސިންގާސަނާގައި ވެޑުވޭ ރައީސަކަސް މި ކަން އޮތީ މި މަގަށެވެ. އެހެންނަމަވެސް، ތާރީޚުގެ ފަތްފުށްތަކުން ފެންނަ ގޮތުގައި އެ އިރެއްގައި ހުންނަވާ ވެރިއަކު "މޫނުބައްލަވާން ގެންގުޅުއްވާ ލޯކޮޅުން ބައްލަވާ އިރު ރައްޔިތުންގެ ޚާދިމެއްގެ ގޮތުގައި" އެ ވެރިޔަކަށް އެ ވެރިޔަކު ފެނިވަޑައިގެން ޚިދުމަތްކުރެއްވި ވެރީންކަމުގައި ބެލެވޭ ވެރީންގެ ލިސްޓަކީ އެހައި ދިގު ލިސްޓެއްނޫނޭ ދަންނަވާންޖެހެއެވެ. މި ލިސްޓުގައި ފާހަގަކޮށްލެވޭ ޚިދުމަތްތެރީންގެ ވާހަކަ ތާރީޚުގައި ލިޔެވިފައި ހުންނަނީ ތާރީޚު ލިޔާ މީހުންނާއި ވެރިކަމުގެ ފަރާތުން ބޭނުން މިންވަރަކަށް ބޭނުންވާ ކުލައެއް ޖައްސައިގެންނެވެ. އެހެންކަމުން މި ދެންނެވި ލިސްޓްގައި ހިމެނޭ ބޭފުޅުންގެ ޚިދުމަތްތަކުގެ މައުލޫމާތު ފަހު ތިބީންނާ ހަމައަށް އައިސްފައި ހުއްޓަތީ ފެންނަނީ ވަރަށް ފެންފެންކޮށެވެ.
ބޭނުންވާތަކެތި
ދުނިޔޭގެ ބޮޑެތި އަޖާބުތަކަކީ ކޮބައިތޯއޭ ދަންނަވައިލެވިއްޖެ ނަމަ، ތިބާ ވިދާޅުވަނީ ކީކޭތޯއެވެ؟ ތާޖުމަހަލްގެ ވާހަކަތޯ އެވެ؟ ޗައިނާގެ ބޮޑުފާރުގެ ވާހަކަތޯ އެވެ؟ ނުވަތަ މިޞްރުގެ އަހްރާމުތަކުގެވާހަކަތޯ އެވެ؟ 
ދޯނިން ފޭބުމާއެކު އަޅުގަނޑުގެ ނަޒަރު ގޮސް ހުއްޓުނީ ރަށުގެ ބަނދަރާއި ދިމާގައި ހުރި ރުކަކަށެވެ. ކުއްލިއަކަށް ރުކުން އަޑެއް ކިޔައިލިއެވެ. އެ ވަގުތު އަޅުގަނޑު އެ ރުކާ ތަންކޮޅެއް ދުރަށް ދުއްވައި ގަތީމެވެ. ކުޑައިރުކޮޅެއް ނުވެ ރުކުން އެ ވެއްޓުނީ ދޮންވެފައިވާ ފަނެކެވެ. އަޅުގަނޑު އެ ފަނަށް ނަޒަރު ހިންގައިލީމެވެ. އަދި އަޅުގަނޑާއެކު ދޯނިން މިރަށަށް އައި މީހާގެ ކައިރީ މީ ކޮންރަށެއްތޯ ސުވާލުކޮށްލީމެވެ. އޭރު އަޅުގަނޑަކަށް މިއީ ކޮންރަށެއްކަމެއް ނޭނގެއެވެ. ދުވަހަކުވެސް ނާންނަ ހިސާބެކެވެ.
ދުނިޔޭގެ ވަރަށް މަޝްހޫރު ކޮލެޖެއްގައި ވަރަށް ގިނަ ދަރިވަރުން ކިޔަވަމުން ގެންދެއެވެ. ތަފާތު އެކި ދަރަޖަދަރަޖައިގެ ކުދިންނެވެ. ދުނިޔޭގެ އެކިއެކި ގައުމުތަކުން އައިސް އުޅޭ ކުދިންތަކެވެ. މުއްސަނދިކަމުގެ އަހުލުވެރިންނާއި ފަޤީރުކަމުގެ އަހުލުވެރިންނެވެ. މިހެންވުން އެކި ކުދިންގެ އެދުންތަށް ނިޔާކުރާގޮތުން، އެކި ކުދިންގެ އަޚުލާޤާއި ސުލޫކު ވެސް ތަފާތެވެ. މި ހުރިހާ ކުދިންގެ ތެރެއިން ވެސް ފާހަގަކޮށްލެވޭ ކުއްޖަކު އުޅެއެވެ. 
މީގެ އަހަރުތަކެއް ކުރިއެވެ. ރަށްފުށުގެ ތަޢުލީމީ ޙާލަތުވަނީ ވަރަށްވެސް ދަށު ދަރަޖައެއްގައެވެ. ރަނގަޅު އިލްމުވެރިޔަކު ހުއްޓަސް ހުންނަނީ މާލޭގައެވެ. ރަށްފުށުގެ ރަށަކުން ކިރިޔާވެސް އެއްޗެއް ދަންނާނީ މުދިމެވެ. ނޫނީ މުދިމެއްގެ ދަރިއެކެވެ. އެވެސް ހެޔޮކޮށްވިއްޔާ ދީނީ ޢިލްމެކެވެ. ކަމަކާ ބުއްދިއެއް ފިކުރެއް ކުރުމަކާ ނުލައި ބޮލުގައި ތާކިހަލެއް އަތުގައި ކަޅު ކުޑައެއް އޮންނަ މީހަކު ބުނާ އެއްޗެެއް މޮޅު ކުރެއެވެ.
ފެށުން
ޢަބްދުލްޢަޒީޒު ޖަމާލު އަބޫބަކުރު
މިއަދަކީ ސާދަސަތޭހަ އެކާޅީސް ވަނަ އަހަރުގެ އަޟުޙާ ޢީދު ދުވަހެވެ. އަޟުޙާ ޢީދަށް އައިރާގެ ޢާއިލާ ރަށަށް މި އައީ އެތައް އަހަރެއްގެ ފަހުންނެވެ. އައިރާ އެދުނު ފަދައިން ޢީދުނަމާދަށް ދާން އޭނާގެ މަންމަ ފަހައިދިނީ އަޅިކުލައިގެ އަތްދިގު ހެދުމެކެވެ. އައިރާ ޢީދު ނަމާދަށް ދިޔައީ އެއްފުރާގެ އަވައްޓެރި ކުދިންކޮޅަކާ އެކުގައި އުތުރު އަވަށު އައު މިސްކިތަށެވެ. 
މިއީ އެއްދުވަހަކު، ޖުހާއާ އޭނާގެ ރަހުމަތެރި މަނިކު ބެޔާ ދެމެދު ދެކެވުނު ސަމާސާ ވާހަކައެކެވެ.
އެނގިވަޑައިގަންނަވާނޭ ފަދައިން މި އަހަރުގެ މާދަރީބަހުގެ ޝިޢާރަކީ "ތަޢުލީމުގައްޔާއި މުޖުތަމަޢުގައި ޝާމިލުވުން އިތުރުކުރުމަށް ޓަކައި ގިނަބައްސަކަން ކުރިއެރުވުން" (Fostering Multilingualism for Inclusion in Education and Society)ކަމަށް ޔުނެސްކޯއިން ވަނީ ކަނޑައަޅުއްވައިފައެވެ. މި ޝިޢާރުގެ އަމާޒަކީ ދެމެހެއްޓެނިވި ތަރައްގީގެ ލަނދުދަނޑިތަކުގައި އެންމެންގެ ޝާމިލުވުން އިތުރުކުރުމެވެ. މި ކަމަށް ޓަކައި ޅަފަތުގެ ތަޢުލީމު ނުވަތަ ތުއްތުކުދީންގެ ތަޢުލީމު މާދަރީބަހުން ދިނުމަކީ މުހިންމު ކަމެއްކަމަށް މި ޝިޢާރުން ރަމްޒުކޮށްދެއެވެ. ޔުނެސްކޯއިން ގަބޫލުކުރަނީ ތަޢުލީމަކީ އުނގެނުމުގެ ބިންގާކަމަށް ވާތީ، ޅަފަތުގެ ދުވަސްވަރު ނުވަތަ ޙަޔާތުގެ ކުރީކޮޅު ދެވޭ ތަޢުލީމު ވާންޖެހޭނީ އެ ބަޔެއްގެ ފުރަތަމަ ބަސް ނުވަތަ މާދަރީމަހުގެ މައްޗަށް ބިނާވެފައިވާ ތަޢުލީމެއް ކަމަށެވެ.
ބޭނުންވާތަކެތި
އަހުރެންގެ އުފެދުމާގުޅޭ ތަފުޞީލުތައް ވަނީ ފަސޭހަ ރަޙުމަތެއްގައި ތިލަކުރެވޭ ވަރަށްވުރެ ފުނަށް ފުންމިން އެނގުމެއް ނުވާ ތާރީޚުގެ ބިޔަ ކަނޑަށް އޮބައިފައެވެ. މި ބިމުގެ ވާރިސުންކަމުގައިވާ އެންމެ ބުއްދިވެރި މަޚުލޫޤުންގެ ކިބައިގައި ވެސް ތުއްތުގެ އިރުގެ ހަނދާންތައް އާކުރުމުގެ ބާރު ލައްވައިފައިނުވާ އިރު އަހުރެން ފަދަ އެއްޗަކަށް މި ރޮނގުގައި ފަތިގަނޑުވެސް ފިރުކައިނުލެވޭނެ ނޫންހެއްޔެވެ؟ އާނއެކެވެ! އަހުރެންގެ އެންމެ ދުރު ހަނދާނަކީ ޢަމަލީ މައިދާނަށް ނުކުމެ ޙަރަކާތްތެރިވާން ފެށުނު ހިސާބެވެ.
އެއް ޒަމާނެއްގައި ކަޅުދިރިއާއި ފޮނިތޮށްޓާއި ކަރަންފޫފަދަ ހަވާދުގެ ބާވަތްތަކަކީ ރަނާއި ރިހިފަދައިން އަގުބޮޑު އެއްޗިއްސެވެ. އެހެންކަމުން މި ތަކެތި ނުވަތަ ހަވާދުގެ ބާވަތްތައް ހޯދުމަށް ގިނަ ބަޔަކު މަސައްކަތްކޮށްފައިވެއެވެ. އަދި އެތައް ބަޔެއްގެ ފުރާނަ މި ތަކެއްޗަށްޓަކައި ޤުރުބާން ކުރެވިފައިވެއެވެ.
ފުރާވަރަކީ ކުޑަކުއްޖެއްގެ އުމުރުފުރާއިން ނެއްޓި ބޮޑު މީހެއްގެ އުމުރުފުރާއަށް ބަދަލުވަމުންދާ ދުވަސްވަރެވެ. އާދެ! 10 އަހަރާއި 19އަހަރާއި ދެމެދުގެ ދުވަސްވަރެވެ. މި އުމުރުފުރާ އަކީ ބޮޑުވަމުން އަންނަ ދަރިފުޅުގެ ހަޔާތަށް ބޮޑެތި ބަދަލުތަކެއް އަންނަމުންދާ ދުވަސްވަރެކެވެ. މި އުމުރުފުރާ ކަޑައްތު ކުރާއިރު ކޮންމެ ކުއްޖެއްގެ ވެސް ޖިސްމާއި ނަފްސަށް އަންނަ ބަދަލުތަކާ ގުޅިގެން ކުއްޖާގެ ވިސްނުމާއި އިހްސާސްތަކަށް ބޮޑެތި ބަދަލުތަކެއް ގެނުވައެވެ.