އައްސުލްޠާން އިބުރާހީމް އިސްކަންދަރު
އައްސުލްޠާން އިބުރާހީމް އިސްކަންދަރު
(ސިރީކުލަ ރަންބީމަ ކައްތިރި ބަވަނަ މަހާރަދުން)
ޝަކީލާ ޙާމިދު
ރާއްޖޭގެ ތާރީޚުން އެނގޭގޮތުގައި އުތީމު ދަރިކޮޅަކީ ރާއްޖޭގައި ރަސްކަން ކުރެއްވި ދަރިކޮޅުތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ ޚިދުމަތްތެރި އެއްދަރިކޮޅެވެ. މިދަރިކޮޅުގެ ބާނީއަކީ ދިވެހި ޤައުމު ދެމިއޮތްހާ ދުވަހަކު އެދަރިއެއްގެ ޒިކުރާއަށް ފަނޑު ކަނމެއް އައުމެއްނުވާ މަޝްހޫރު ބަޠަލް އުތީމު މަހާރަދުންނެވެ. މިދަރިކޮޅުން ރަސްކަން ކުރެއްވި ގިނަ ރަސްރަސް ކަލުންނަކީ ދިވެހި ޤައުމަށް އަގުހުރި ޚިދުމަތް ތަކެއް ކޮއްދެއްވާފައިވާ ޝުކުރުވެރިވުން ޙައްޤު ދަރިންތަކެކެވެ.
މީނާ އަކީ، ޚަލީފާ މައުމޫނުއް ރަޝީދުގެ ޒަމާނުގައި ބިމުގެ ވަށަމިން ހޯދި ކޮމޮޓީގެ މެމްބަރެކެވެ. އޭނާ، ފެނުގެ ޠޫފާނާ ބެހޭ މަޢުލޫމާތު ހޯދޭފަދަ އާލަތެއް ވެސް އީޖާދު ކުރެއްވި އެވެ. އިރުގެ އަލިން ބެލޭގަޑި sun dial އީޖާދު ކުރެއްވި އެވެ. 
ތަޢާރުފު 
عُطَارِدُ الْكَاتِبُ އަކީ، ލިޔުން ތެރިއެކެވެ. ރީތިކޮށް ލިޔުއްވާ ބޭފުޅެކެވެ. އެހެންކަމުން އޭނާގެ ނަމުގެ ފަހަތަށް اَلْكَاتِبُ (ކާތިބު) އައިސްފައިވަނީ އެވެ. އެހެންނަމަ ވެސް އޭނާ ބޮޑަށް ޝައުޤުވެރިވެ ވަޑައިގަތީ، މަޢުދަންތަކާ ބެހޭ ޢިލްމަށެވެ. 
ޖާބިރު ބިން ޙައްޔާނަކީ، ކީމިޔާ ޢިލްމު ނުވަތަ ކެމިސްޓްރީގެ ބައްޕަ ކަމުގައި ޤަބޫލުކުރެވެ އެވެ. 
عَبْدُالْمَالِكُ އަކީ، ބައޮލޮޖީ އަށް ޝައުޤުވެރިވެ ވަޑައިގަތް ޢިލްމުވެރިއެކެވެ. ޚާއްޞަކޮށް ބައޮލޮޖީގެ މުހިންމު ގޮތްޕެއް ކަމުގައިވާ ޒޫލޮޖީއަށް عَبْدُالْمَالِكُ ޚާއްޞަ ޝައުޤެއް ބެހެއްޓެވި އެވެ. މީނާގެ ނަންފުޅު أَبُو سَعِيْدُ عَبْدُالْمَالِكُ اْلأَصْمَعِي މި ގޮތަށް ވެސް އައިސްފައި ވެ އެވެ. 
فَضْلُ بْنِ نَوْبَخْتُ އަކީ، ޤާބިލު ބައްޕައެއްގެ ޤާބިލު ދަރިކަލެކެވެ. އޭނާ، ފަށާ ތަޢުލީމާއި ތަރުބިއްޔަތު ޙާޞިލު ކުރެއްވީ، އޭނާގެ ބައްޕަގެ އަރިހުންނެވެ. އެއަށްފަހު މުޠާލަޢާ ކުރެއްވުމުގައި މަޝްޣޫލުވެ ވަޑައިގެންފި އެވެ. އަދި ބަޣުދާދު ބިނާކުރުމުގެ މަސައްކަތުގައި، ބައްޕައާ އެކީގައި މަސައްކަތް ފަށްޓަވައިފި އެވެ. 
ޚައްޠާޠު މުޙައްމަދު ޙުސްނީ ދުނިޔޭގެ އަލިކަން ދެކެވަޑައިގަތީ، ޝާމުކަރައިގެ ދިމަޝްޤުގަ އެވެ. ތަޢުލީމުގެ ފުރަތަމަ އޮޅިތައް އޭނާ ގިރާކުރެއްވީ އެރަށުގަ އެވެ. އެންމެ ކުޑައިރުއްސުރެ، ޢަރަބި ލިޔުމާއި ކުލަޖެއްސުމަށް އޭނާ ލޯބިކުރެއްވި އެވެ. ޢަރަބި ލިޔުމުގެ ތަފާތު ވައްތަރުތައް އޭނާ ދަސްކުރެއްވީ އެޒަމާނުގައި އުޅުއްވި މޮޅު ޚައްޠާޠުން (ޢަރަބި ލިޔުމުގެ ފަންނާނުން) ގެ އަރިހުންނެވެ.