އަދަބިއްޔާތުން ވައްކަން ކުރުމާމެދު ޢިލްމުވެރިންގެ ރައުޔު
ޢަބްދުލްމުޢީދު ޙަސަން
ކުރުކޮށް ބުނާނަމަ، އަދަބިއްޔާތުން ވައްކަންކުރުމޭ ބުނެވޭ ބަހުގެ މާނައީ، އެހެން މީހަކު ލިޔެފައި އޮންނަ އެއްޗެއް، އެ އޮންނަގޮތަށް ކޮޕީކޮށްގެން، ތިމާގެ އަމިއްލަ ނަމުގައި ޝާއިޢުކުރުމެވެ. ނުވަތަ އެހެން މީހެއްގެ އުފެއްދުމާއި ފިކުރު ނެގުމަށްފަހު، އޭގެ މަޞްދަރަށް އިޝާރާތްކުރުމެއް ނެތި، އޭގެ ބޭނުންކުރުމެވެ.އަދަބިއްޔާތުން ވައްކަންކުރުމުގެ މާނައިގައި ހިމެނޭ ލިޔުންތައް، ފަންވަތުގައި ޝާއިޢުކުރެވޭ ކަމުގެ ޝަކުވާ ކުރެވެމުން އެބަދެއެވެ. އޭގެ މިސާލަކީ، ވިކި ޕީޑިއާ ނުވަތަ އެކިއެކި ފޮތްފޮތުގައިވާ ލިޔުންތައް، އޭގެ އަޞްލު މަޞްދަރު ބަޔާންކުރުމެއް ނެތި، ތިމާގެ އަމިއްލަ ނަމުގައި ޝާއިޢުކުރުމެވެ. މިހެންވެ، މިބާވަތުގެ ޢަމަލުތައް ނުކުރެއްވުމަށް ފަންވަތުގެ އެންމެހައި ލިޔުންތެރިންނަށް އިލްތިމާސްކުރަމެވެ. އަދި އެއްވެސް ލިޔުމަކާމެދު މިބާވަތުގެ ތެދު ޝަކުވާއެއް ފަންވަތަށް ލިބިއްޖެނަމަ، އެ ލިޔުމެއް ފޮހެލެއްވުމަށް، ފަންވަތުގެ އެޑިޓަރުންނަށް ދަންނަވަމެވެ.
ތިރީގައި މިވަނީ، އަދަބިއްޔާތުން ވައްކަންކުރުމާ ބެހޭގޮތުން، ޖާމިޢުލް އަޒުހަރުގެ ފަތުވާ ކޮމިޓީން ނެރުއްވާފައިވާ ފަތުވާއެއްގައި ހިމެނޭ މުހިންމު ނުކުތާތަކެވެ. މި ނުކުތާތައް ނަގާފައިވަނީ، އައްޝަރުޤުލް އައުސަޠު ނޫހުގެ 9021 ވަނަ ޢަދަދުންނެވެ.
ދިވެހި އާދަކާދައިގެ ތެރޭން އުވިގޮސްފައިވާ އެއްކަމަކީ، ހިޔަރަކާތްވިލޭރޭ ފާހަގަ ކުރުމެވެ. ދިވެހިން ހިޔަރަކާތްވިލޭރެޔޭ ކިޔަނީ ޝަޢުބާންމަހުގެ ފަނަރަވިލޭރެއަށެވެ. އެރެޔަކީ ވަރަށް އިސްކަމެއް ދީގެން، ދީނީ އިޙްތިފާލެއްގެ ގޮތުގައި ދިވެހިން ފާހަގަކުރަމުން އައި ރެ އެކެވެ.
ހިކަނދި މަސްބަހަ ކެއްކި ލިކުން،
ބައެއް ފަހަރު ގޯތިތެރޭގައި ވަރަށް ރީތިކޮން ހެދިފައި ހުންނަ ފަޅޯ ގަސްގަހުގައިވެސް ފަޅޮލެއް ނާޅާއެވެ. ނުވަތަ ފަޅޯ ހަރުނުވެ ވަކިވަރަކަށް ފަޅޯ ބޮޑުވުމަށްފަހު ކުއްލިއަކަށް ވެއްޓިދާނެއެވެ. މިއީ ގަސް ހެދުން ދެރަވުމުން ނުވަތަ ގަހަށް ބޭނުންވާ ވަރަށް ކާނާ ނުލިބުމުން ނުވަތަ ގަހަށް ބައްޔެއް ޖެހިގެން ނޫނަސް ދިމާވެދާނެ މައްސަލައެކެވެ. މިކަން މިގޮތަށް ދިމާވާ ސަބަބު ދެނެގަތުމަށްޓަކައި ފަޅޯ ގަސް އުފެދިފައި ވާގޮތުގެ މަޢުލޫމާތު ބޭނުންވެއެވެ. 
ކިޔައިއުޅެނީ ޢީދު ރޯދައަށް ހަނދުބެލުމެވެ. ފުރަތަމަ އޮންނަނީ ޢީދުގެ ވާހަކައެވެ. ރޯދަ އޮންނަނީ ފަހަތުގައެވެ. ނަމަވެސް އަހަރުގެ މަސްތަކާއި ދުވަސްތައް ތަރުތީބު ވެފައިއޮންނަ ގޮތުން ފުރަތަމަ ހަނދުބަލަންޖެހެނީ ރޯދައަށެވެ. ޢީދަށް ހަނދުބެލުން އޮންނަނީ ފަހުންނެވެ.
ޔަހޫދީންގެ ޢަސްކަރީ މުދައްބިރު އަދި ސިޔާސީ މުޙަންނިކު، މޯޝޭ ދާޔާން ކޮންމެވެސް ބަޔަކާމެދު ބުނެފައި ވެއެވެ. "އެބައިމީހުން އެއްޗެއް ކިޔައިފިނަމަ، އޭގައި ބުނާ އެއްޗެއް އެބައިމީހުންނަކަށް ފަހުމް ނުވެއެވެ."
ކުދިފިޔަޔަކީ ވަރަށްފަހަކާޖެހެން ރާއްޖޭގައި ވަރަށް ގިނައިން ހެއްދި އެއްޗެކެވެ. އަދި ރާއްޖޭގައި ވަރަށް ރަނގަޅަށް ހެދި ވަރށްރަނގަޅަށް ފައިބާވެސް އެއްޗެކެވެ. މިގޮތުން ކުދި ފިޔާ ހެއްދުމަށް ޅ.މާފިލާފުށި، ކުރެންދޫ ފަދަ ރަށްރަށް ވަރަށް މަޝްހޫރު ކަމަށް އަޅުގަނޑަށް މަޢުލޫމާތު ލިބިފައިވެއެވެ. ޅ. މާފިލާފުށީގައި މިހާރުވެސް ފިޔާހައްދާކަމަށްވެއެވެ. ކުދިފިޔަޔަކީ ކޮންމެ ގެއެއްގައިވެސް އެގެއެއްގައި ބޭނުން ކުރާމިންވަރަށް ވަރަށްފަސޭހަކަމާއެކު ހެއްދިދާނެ އެއްޗަކަށްވާތީ މިފަހަރު މި ހުށައަޅާދެނީ ފިޔާހައްދާނެގޮތުގެ މަޢުލޫމާތެވެ.
މިހާރަކަށް އައިސް އެންމެ ގިނައިން އިވޭ އެއް ވާހަކައަކީ، ހަރުކަށި އަދަބު ދިނުމުގެ ވާހަކައެވެ. އިންޓަރނެޓްގައިވާ ދިވެހި ވެބްސައިޓްތަކުގައި ވެސް ހަރުކަށި އަދަބުގެ ވާހަކަ ގިނަވެއްޖެއެވެ. އެންމެ މަތީ ދަރަޖައިގެ ދޫތަކުން ވެސް އެ ވާހަކަ ދެއްކުން ގިނަވެއްޖެއެވެ.
"ސަމްބޮޑީ" ވާހަކަ، މި ދަންނަވާ ގޮތަށް ކިޔައިއުޅޭ އަޑު އެހީމެވެ.
ފަރުމާކޮށްގެން، އެ ފަރުމާ ކުރަހައިގެން ގެދޮރު އަޅާ ޚިޔާލު ދިވެހިންގެ ތެރެއަށް އައިއިރު، އޭގައިވަނީ ފުރެއްދެ ކުލައެއް ޖެހިފައެވެ. އެހެން ނުވުމަށްވުރެ ބޮޑަށް ގާތީ އެހެން ވުމާއެވެ. އެހެނީ، ފަރުމާކުރާ މީހާގެ ވިސްނުމަށް ވެރިވެފައިވަނީ، ފުރެއްދެ ސަގާފަތެކެވެ. ދިވެހިންނާއި ދިވެހިންގެ ބޭނުންތަކާއި ދިވެހި ދިރިއުޅުމަށް އޭނާވަނީ ބީރައްޓެހިވެފައެވެ. ނަވާރަސަތޭކަ ނުވަދިހައިގެ ތެރޭގައި މީހަކު އޭނާގެ ނިދާކޮޓަރި ފަރުމާކުރުމަށްޓަކައި، ފަރުމާކުރާ މީހެއްގެ ގާތަށް ދިޔައިމާ ލަފާދެމުން ބުނެފައިވެއެވެ.
1. ދާންވީ ކޮން މަގަކުންކަން ނޭގޭ މީހަކަށް ކޮންމެ މަގެއް ވެސް ވަރިހަމަވާނެއެވެ.
ފަންވަތް ކުރަހަން ވަޅީން ހޭޅިމަގުން ދޭކުދިން / ދޭދޭ ތޮޅި ދެމަފިރިން ޅަދޮޅުވެޔޭ މުސްކުޅީން.
ކީރިތި މާތް ރަސޫލާ ސައްޔިދިނާ މުޙަންމަދު ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި މަސައްލަމަ ދުނިޔޭގެ އަލިކަން ދެކެވަޑައިގަތް ތާރީޚަކާމެދު ތާރީޚު ޢިލްމުވެރިންގެ މެދުގައި ޚިލާފެއް ހުރިކަމަށް އެނގިފައިވެ އެވެ. އެ ރޭގެ ތާރީޚުގެ މައްޗަށް މުއައްރިޚުންގެ މެދުގައި ޚިލާފު އުފެދުނު ފަދައިން، އެ ރޭގެ ޛިކުރާ އާކުރުމާއި، އެ ރޭ ފާހަގަ ކުރުމުގެ ގޮތުން ޚާއްޞަ އެއްވެސް ކަމެއް ކުރުމުގެ ޝަރުޢީ ޙުކުމާމެދު ދަންނަބޭކަލުންގެ މެދުގައި ޚިލާފުތަކެއް ހުންނަކަމަށް ވެއެވެ. އެހެންކަމުން އެ ކަންކަމުގެ ހަމަ ނަހަމަ ކަނޑަ އެޅުއްވުން ދީނުގެ މުޢުތަބަރު ދަންނަ ބޭކަލުންގެ މައްޗަށް ދޫކޮށްލާފައި، މި މައުޟޫޢުގައި އަޅުގަނޑުގެ އިސްކޮޅުކާ ދިމާއިން ފަށައިގަންނަމެވެ. 
ކީރިތި ރަސޫލާގެ ޢީދު މީލާދުގެ މުނާސަބަތުގައި، ފަންވަތުގެ އެންމެހައި އަހުލުވެރިންނަށް ތަހުނިޔާއާއި ހެޔޮ އެދުންތައް އަރިސްކުރަމުއެވެ.
އިހުދިވެހިންނަކީ ބޭސްވެރިކަމުގެ ޑޮކްޓަރީ ފަރުވާ ދަންނަ ބައެއްނޫނެވެ. ދިރިއުޅުމުގެ ކޮންމެ ކަމެއްގައިވެސް އެމީހުންގެ ހަތިޔާރަކީ ފަންޑިތައެވެ. ބަލިބައްޔާއި، ދަނޑުވެރި ކަމުގައާއި، މަސްވެރި ކަމުގައާއި، އަދި މިނޫނަސް ދިރިއުޅުމާއި ގުޅުންހުރި ހުރިހާ މަސައްކަތެއްގައެވެ. އެޒަމާނުގައި މީހުންދިރިއުޅޭ ކޮންމެ ރަށެއްގައިވެސް އެކަށީގެންވާ ޢަދަދަކަށް ކަންވެރިން ތިބެއެވެ. އެގޮތުން ނ. ކަނޑޫދޫގައިވެސް
ބ.އަތޮޅު ދަރަވަންދުއާ ދިމާ އިރުން އޮންނަ ފަޅުރަށެކެވެ. ކުޑަކުޑަ ރަށެކެވެ. އައިދުއޭ ބުނުމުން މިރަށް ދަންނަ މީހަކު ނަމަ ބިރުގަނެއެވެ. އަޅުގަނޑަށް އެނގިފައިވާގޮތުގައި ވަރަށް ކުރީ ޒަމާނުއް ސުރެންފެށިގެން ވެސް މިރަށަކީ ބަރަކާތްތެރި ރަށެއްގެ ގޮތުގައި ބ.އަތޮޅު މީހުން ދަނީ ފާހަގަކުރަމުންނެވެ. ނަމަވެސް މިހާރުގެ ކުދިންނަށް މިކަން ނޭގި ހިނގައިދާނެއެވެ.
އެއްދުވަހަކު ފަނިފޮދެއް ގިރައިލައިގެން އައިމާ ވެސް ގޮވިއެއްޗެތި އަހަރެންގެ ކަންފަތުން އެހީމެވެ. އާނ! ތިޔަ އޮތީ އާ ކުކުޅަކަށް ގާބިހެއް އެޅިފާ. ދެނެއް މިގެއަކު ހަކުރުކޮޅެއް ހުއްޓަކަ ނުދޭނެ. އަނެއް ދުވަހަކު ތަންކޮޅެއް ލަހުން ނިދާ ތެދުވެވުނީމާ، އެދުވަހު ހަތަރުދަމު މައިދައިތަ އައިސް ''ފާތިހާ'' ކިޔަވަނީ އެވެ. އަނެއްކޮޅުން ޅިޔަންބޭބެ ގޭގައި އުޅެނީވިއްޔާ އަބަދު އޭނާ އިންނަންޖެހެނީ ކޮންމެ ވެސް ކަމަކާ ރުޅި އައިސް ރަތް ވެފައެވެ. ގޭގައި ނެތީވިއްޔާ މައިދައިތަގެ ހުރި ނޭއްދާރުކަމުން އިންނާންވާނީ ހިތުގައިޖެހި ލަގޮނޑި ފަޅައިގެންދާވަރުގައެވެ. ''ތިޔަ ނޫނަސް މީހުންބަލިވެ އިނދޭ، މިވަރުގެ ކަމެއް ނުދެކެން.
ދިވެހި ރާއްޖެއަށްވުރެ ގިނަ ފިރީނާއި އިން އެކި އެކި އަންހެނުން ތިބި ހަމަ އެއްވެސް ތަނެއް މި ދުނިޔޭގައި އޮތްކަމެއް ނޭނގެއެވެ. ހޯދައިބަލައިފީވިއްޔާއި ސާޅީހަކަށް ފިރީނާއި އިން އެކިއެކި އަންހެނުން ހީވަނީ ފެނިދާނޭ ހެނޭ މިއަކީ ވެސް ކުޑަ އަޖައިބެއް ނޫނެވެ. މީ ހުސް އިސްލާމުން ތިބޭ ރާއްޖެއެކޭ މިއަކީ ނާގަބާޑިއެއް އަންޒަމާނެއް ނޫނެވެ. އިސްލާމްވެރިކަމެއް ހިނގާ ރަނގަޅުތަނެކެވެ. އެކަމަކު މިބުނި އަޖައިބުގެ މައްޗަށް ބަލާއިރު، އެ އަކީ، ހުސް އަންހެނުންގެ ކިބައިގައި ހުރިކަމެއް ނޫނެވެ. ދެބައި މީހުން ހަމަ އެއްވެގެން އުޅޭ ގޮތަކީޔޭ. 
ޅެންވެރިންގެ ދުވަހުގެ ތަހުނިޔާއާއި ހެޔޮއެދުންތައް،
ފުޅަނތްގަށް ދިޔުމުގެ ކެޔޮޅުކަމަކީ، ވަރަށް ފޫހިފިލާ ޝައުޤުވެރި ކެޔޮޅުކަމެކެވެ. ހުކުރު ހޮނިހިރު ފަދަ ބަންދު ދުވަސްތަކުގައި ވެސް މި ކެޔޮޅުކަން ކޮށްލެވިދާނެއެވެ. ޗުއްޓީތެރޭގައި ރަށްރަށަށް ގޮސް އުޅުމުގައި ވެސް ކޮށްލެވިދާނެ ރަނގަޅު ކެޔޮޅުކަމެކެވެ.