"ތޯ"ގެ ދައުރަކީ ކޮބައިތޯއެވެ؟
ޢަބްދުލްޢަޒީޒު ޖަމާލު އަބޫބަކުރު (މާޒީ)
ދިވެހިބަހުގެ ބައިތަކުގެ ތެރޭގައި ނަން ކިއިގެންވާ ނަން، ކަން، މަސްދަރު، ނަންއިތުރު، ކަންއިތުރު، ނަންއިތުރުގެނަން، މި ހަތްބައިގެ ތެރޭގައި ނުހިމެނޭ ކޮންމެ ލަފުޒެއް ހިމެނިފައިވަނީ "އަކުރު"ގެ ތެރޭގައެވެ. އަށްވަނަ ބައިގައެވެ. މިހެންވުމުން އަކުރުގެ ތަޢާރަފުގައި ލިޔުއްވައިފައި އޮންނަ އެއްޗަކާ ދިމާނުވާ ފަހަރު ވެސް އާދެއެވެ. ދިވެހިބަހުގެ ގަވާއިދުގެ ތެރޭގައި "އަކުރު" ކަމަށް ބަލަނީ އެ ލަފުޒެއް އެކަނި، ޖުމުލައަކާ ވަކީން އޮންނަ އިރު ފުރިހަމަ މާނައެއް ދޭހަ ނުވާ، އެހެން ނަމަވެސް ޖުމުލައިގެ ތެރޭގައި އެހެން ލަފުޒުތަކާ ގުޅުވައިގެން އައުމުން މުޅި ޖުމުލައަށް ފުރިހަމަ މާނަ ގެނެސްދޭ މަސައްކަތުގެ ލަފުޒުގެ ގޮތުގައެވެ. އިނގިރޭސި ބަހުން ކިޔާ "ފަންކްޝަނަލް" ލަފުޒަށެވެ.
ސިލްސިލާ ގޮތެއްގައި އަޅުގަނޑު ލިޔަމުން މި ގެންދާ ލިޔުމުގައި މި ފަހަރު ވެސް އަޅުގަނޑު ބަލައިލާން މި ގަސްތުކުރަނީ ނޫހެއްގައި އޮތް އެންމެ ޖުމުލައެއްގެ މައްޗަށެވެ. ދެންނެވިފައި ވާނޭ ފަދައިން އަޅުގަނޑުގެ މި ސިލްސިލާގެ ބޭނުމަކީ ނޫހުގައި ލިޔުއްވާ ޒުވާން ކުދީން ގަވާއިދަށް އަހުލުވެރިކުރުވުން ކަމަށް ވާތީ، ކުށް ޢިބާރާތް ނަކަލުކުރީ ކޮން ނޫހަކުންކަމެއް އަޅުގަނޑު ބަޔާނެއް ނުކުރަމެވެ. 
އެނގިވަޑައިގަންނަވާނޭ ފަދައިން މި އަހަރުގެ މާދަރީބަހުގެ ޝިޢާރަކީ "ތަޢުލީމުގައްޔާއި މުޖުތަމަޢުގައި ޝާމިލުވުން އިތުރުކުރުމަށް ޓަކައި ގިނަބައްސަކަން ކުރިއެރުވުން" (Fostering Multilingualism for Inclusion in Education and Society)ކަމަށް ޔުނެސްކޯއިން ވަނީ ކަނޑައަޅުއްވައިފައެވެ. މި ޝިޢާރުގެ އަމާޒަކީ ދެމެހެއްޓެނިވި ތަރައްގީގެ ލަނދުދަނޑިތަކުގައި އެންމެންގެ ޝާމިލުވުން އިތުރުކުރުމެވެ. މި ކަމަށް ޓަކައި ޅަފަތުގެ ތަޢުލީމު ނުވަތަ ތުއްތުކުދީންގެ ތަޢުލީމު މާދަރީބަހުން ދިނުމަކީ މުހިންމު ކަމެއްކަމަށް މި ޝިޢާރުން ރަމްޒުކޮށްދެއެވެ. ޔުނެސްކޯއިން ގަބޫލުކުރަނީ ތަޢުލީމަކީ އުނގެނުމުގެ ބިންގާކަމަށް ވާތީ، ޅަފަތުގެ ދުވަސްވަރު ނުވަތަ ޙަޔާތުގެ ކުރީކޮޅު ދެވޭ ތަޢުލީމު ވާންޖެހޭނީ އެ ބަޔެއްގެ ފުރަތަމަ ބަސް ނުވަތަ މާދަރީމަހުގެ މައްޗަށް ބިނާވެފައިވާ ތަޢުލީމެއް ކަމަށެވެ.
މިއަދަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި ޅެންވެރީންގެ ދުވަހެއް ފާހަގަކުރާން ފެށިތާ 32 އަހަރު ފުރޭ އުފާވެރި ޅެންވެރީންގެ ދުވަހެވެ. މި މުނާސަބަތުގައި ރާއްޖޭގެ އެންމެހައި ޅެންވެރީންނާއި ޅެންވެރިކަމަށާއި ދިވެހި އަދަބިއްޔާތަށް ލޯބިކުރައްވާ ހުރިހާ އަދީބުންނަށް ތަހުނިޔާއާއި ހެޔޮ އެދުންތައް އަރިސްކުރަމެވެ. ދިބެހި ޅެންވެރިކަން ކުރިއެރުވުމަށް ދިވެހިބަހުގެ އެކެޑަމީއާއި ދިވެހި ޅެންވެރީން ކުރައްވާ މަސައްކަތްޕުޅަށް ތަޢުރީފު ކުރަމެވެ. ހުރިހާ ވެސް ކާމިޔާބީއަކަށް އެދެމެވެ.
ތެދުފުޅެކެވެ. ބަހަކީ ބަދަލު އަންނަ އެއްޗެކެވެ. އެކަމަކު އޭގެ މާނައަކީ ބަސް ހަލާކުކުރުމެއް ނޫނެވެ. ބަހުގެ ރީތި ހަމަތަކާއި އުޞޫލުތައް އުވައިލުމެއް ވެސް ނޫނެވެ. އެމީހަކު ބޭނުންހައި ގޮތަކީ ގަވާއިދު ކަމަށް ގަބޫލުކުރުމެއް ވެސް ނޫނެވެ. އެ ބަދަލެއްގެ ސަބަބުން ބަހަށް ގެއްލުން ލިބޭ ނުވަތަ އުނިކަމެއް އަތުވެދާނޭ ބަދަލަކީ ރަނގަޅު ބަދަލެއްކަމަކަށް ހަމަގައިމުވެސް ހެޔޮ ވިސްނޭ މީހަކު ގަބޫލެއް ނުކުރާނެއެވެ. 
ނަކަލުކުރުމަކީ މޮޅަށް ޢިބާރާތްކުރާން ބޭނުންކޮށް އުޅޭ ހުނަރެކެވެ. މޮޅަށް ލިޔެފައި ހުންނަ ލިޔުންތައް ނަކަލުކޮށްގެންނެވެ. އެ ފަދަ ލިޔުންތައް ކިޔައިގެންނެވެ. މޮޅު ތަޤުރީރުތައް އަޑުއަހައިގެންނެވެ. މި ގޮތަށް ލިޔުންތައް ބަލައިގެން އަޑުއަހައިގެން ލިޔެފައި ހުންނަ ތަކެތި ކޮޕީކޮށްގެން މޮޅު ލިޔުންތަކުގައި ބޭނުންކޮށްފައި ލަފުޒުތައް ބޭނުންކޮށް އުޅުމަކީ ގޯސް ގޮތެއް ނޫނެވެ. އެއީ ރަނގަޅުކަމެކެވެ. ބޭނުންތެރި ކަމެކެވެ.
މީގެ އަހަރުތަކެއް ކުރީން، 2009ގައި، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް އަޅުގަނޑު ކުރިމަތިލީ އިރު، އަޅުގަނޑުގެ އުއްމީދުގެ އެންމެ ކުރީގައި އޮތީ އަޅުގަނޑު އެންމެ ބޮޑަށް ޝައުޤު ހުންނަ ދެ ދާއިރާ ތަރައްޤީކޮށް ކުރިއަރުވައި ފެންވަރު ހިފެހެއްޓުމަށްޓަކައި ބޭނުންވާނޭ ޤާނޫނީ ބާރުވެރިކަން ހޯދުމުގެ ނިޔަތެވެ. އެކަމަށް ޓަކައި އެ ދެ ދާއިރާއިން ދެ ޤާނޫނެއް ހަދައި މަޖުލީހުން ފާސްކުރެވޭތޯ ބެލުމެވެ. އަޅުގަނޑުގެ މަޤުޞަދު ޙާޞިލުކުރުމަށް ޓަކައި މީހަކަށް ކުރެވޭނެ އެންމެ ބޮޑަކަށް އަޅުގަނޑު މަސައްކަތްކުރީމެވެ.
ޚިޔާލުފާޅުކުރުމާއި ފާޑުކިޔުމަކީ މުހިއްމުކަމެކެވެ. އެއީ ކަންކަން އިޞްލާހުކޮށް ފުރިހަމަކުރާން ލިބޭ ބާރެކެވެ. މިއީ ޤާނޫނުއަސާސީއިން ވެސް ރައްޔިތުންނަށް ލިބި ދީފައިވާ ޙައްޤެކެވެ. ނަމަވެސް މި ޙައްޤުގެ ބޭނުންކުރާންވާނީ ޒިންމާދާރުކަމާއެކުގައެވެ. ކަމާބެހޭ ފުރިހަމަ މަޢުލޫމާތު ހޯދައިގެންނެވެ. ޢިލްމީ ގޮތުން ޚިޔާލުފާޅުކުރާންވާނީ ޢިލްމީ ގޮތެއްގައެވެ. ބަޔަކު ކުރާ ކަމަކާ ގުޅޭ ގޮތުން ލިޔުއްވާ އިރު، އެ ބަޔެއްގެ ފުށުން މަޢުލޫމާތު ހޯދައިގެންނެވެ. އެ ވާހަދައްކާ މައުޟޫއަކާ ބެހޭ ގޮތުން މަޢުލޫމާތު ހޯދައިގެންނެވެ. އެހެން ނޫނީ އެ ވާނީ އާޑަކިޔުމަކަށެވެ.
ދިވެހިބަހުގެ އިހުގެ ޢިލްމުވެރިއެއްކަމުގައިވާ އައްޝައިޚު މުޙައްމަދު ޖަމާލުއްދީން (ނައިބުތުއްތު) ލިޔުއްވި "ތާނަ ލިޔުމުގެ ގަވާޢިދު"ގައި އައިބައިފިއްޔާ ބެހޭ ގޮތުން އެ ކަލޭގެފާނު ލިޔުއްވައިފައިވަނީ "މި ދެ ފިލި ނުއޮޅުވައި ލިޔޭނީ ވެސް ކިޔޭނީ ވެސް ދިވެހިބަހުގެ نحوُ ދެނެގެންވާ މީހަކަށެވެ. نحوُ އެއީ ކޮންމެ ބަހެއް ވެސް މޮށި އުޅުމުގެ އަޞްލުތަކާއި قواعدތައް ދެނެގަތުމުގެ ގޮތްތަކަށް عربބަހުން ކިޔާ ނަމެކެވެ. އަދި މި ނޫން އެހެންވެސް އެތައް މަޢުނައެއް އެ لفظގައި ވޭމެޔޭ.." މި ފަދައިންނެވެ.
ދަޖަލުސީއާއި ގުސްތަރަކީ ވެސް ދިވެހިބަސްފޮތުން އަދި ޖާގަލިބިފައި ނެތް ދެ ލަފުޒެވެ. ނަމަވެސް މިއީ މި ރާއްޖޭގައި އެންމެ ގިނައިން ފެންނަ ވައްތަރެކެވެ. އެހެންވީމާ މި ލަފުޒު ނުވަތަ މި ދެ ލަފުޒު އެންމެންނަށް ވެސް އެނގޭން އެބަޖެހެއެވެ. ބޭނުންކުރާން އެބަޖެހެއެވެ. މި ލަފުޒު ބޭނުން ނުކޮށް ލިޔާން އުނދަގުލެވެ. އެހެނީ އެންމެ ގިނައިން އިވެނީ މި ބާވަތުގެ ވާހަކަތަކެވެ. ފެންނަނީ މިބާވަތުގެ މީހުންނެވެ. މިއީ މުނާފިޤުންނާ ތިމާގެ ބަޔެކެވެ. މި ލަފުޒަކީ ނިފާޤީ ވާހަކަތަކާ ތިމާގެ ލަފުޒެކެވެ. އާދޭހެވެ! ފެންނަނީ ގުސްތަރު ޢަމަލުތަކެވެ. އިވެހީ ދަޖަލުސީ ވާހަކަތަކެވެ. ފެންނަނީ ބައްދަލުވަނީ މި ބާވަތުގެ މީހުންނާއެވެ.
ރައިވަރު ހަދާން ދަސްކުރުމުގައި ފުރަތަމަ ވިސްނާންވީ، ރައިވަރަކީ، ފިލީގެ ޢަދަދަކުން ވަޒަނުގެ މައްޗަށް ބިނާވެގެންވާ ދިވެހި ޅެންވެރުކަމުގެ ބާވަތެއްކަމެވެ. ރައިވަރުގައި ޢާންމުކޮށް އޮންނަނީ 3 ބަހާއި ހަބަހުގެ ރައިވަރުކަމެވެ. 3 ބަސް ރައިވަރެއް ނަމަ 36 ފިލިކަމެވެ. 6 ބަސް ރައިވަރެއް ނަމަ 70 ފިލި ކަމެވެ. 
އާދައިގެ ނަސަރު ލިޔުމާއި ޅެންވެރިކަމުގެ ލިޔުމާ ދެމެދު ތަފާތުތަކެއް ހުންނަކަމީ އެންމެންނަށް ވެސް އެނގޭނޭ ކަމެކެވެ. އެންމެ ބޮޑު ތަފާތަކީ ޅެންވެރިކަމުގެ ޢިބާރާތްތައް ވަޒަން ބަހުރުވައިން ހުންނަ ހުރުމެވެ. އަދި އެހެން ބައެއް ކަންކަމުގައި ވެސް ތަފާތުތަކެއް ހުރެއެވެ. ލަފުޒުގެ ތަރުތީބުގައި ވެސް ތަފާތުތަކެއް ހުރެދާނެއެވެ. ގަވާއިދުގެ ބައެއް ކަންކަން ދޫކޮށްލުމަކީ ޅެންވެރީންނަށް ހުއްދަކަމެކެވެ. އެ މީހުންނަށް އިޚުތިޔާރު ލިބިގެންވާ ކަމެކެވެ. މިއީ މަޝްހޫރު ޅެންވެރީން އެއްބަސްވާ ހަމައެކެވެ. މީގެ މާނައަކީ ލަފުޒުތަކުން އަކުރުތަކާއި ފިލިތައް އުނިކޮށް ގަވާއިދު ހަލާކުކޮށްލުމެއް ނޫނެވެ. އަދި ބޭނުމެއް ނެތް، މާނައެއް ނެތް "ކޮރު އަކުރު" ވައްދައިގެން ޅެންބައިތު ގަޑުބަޑުކުރުމެއް ވެސް ނޫނެވެ. އެހެންކަމުން ކޮރު އަކުރާއި ކޮރު ފިއްޔާ މެދު މި ފަންނުގެ މާހިރުން ދެކެވަޑައިގަންނަވާ ގޮތާއި، ކޮރު އަކުރާއި ކޮރު ފިއްޔަކީ ކޮބައިކަމާއި، ޢާއްމު ލިޔުންތަކުގައި (ނަސްރުގައި) ހުއްދަ ނޫން، އެކަމަކު ޅެންބަހުރުވައިގައި ބަހުގެ ޢާއްމު ގަވާއިދާ ޚިލާފު، ހުއްދަ މިންވަރަކީ ކޮބައިތޯ ބަލައިލާން ގަސްތުކުރަމެވެ.
ދިވެހިބަސް ހެޔޮ ގޮތުގައި ބޭނުންކުރުމަކީ އަޅެ ފަހެ މާ ދެރަ ކަމަކީ ހެއްޔެވެ؟ ނުވަތަ އެ ގޮތަށް ބޭނުންކުރަން އުނދަގުލީ ހެއްޔެވެ؟ މިހެން މި ދެންނެވީ ހަމަ ބެލުމެއް ނެތި އެބަޔަކު ހިތަށް އެރި ގޮތަކަށް ދިވެހިބަސް ލިޔެނަގަމުން ގެންދާތީ އެވެ.
ދިވެހި ޅެންވެރިކަމަކީ، ދުނިޔޭގެ އެހެން ޅެންވެރިކަމާ އަޅައިބަލާއިރު، މަތީ ހަރުފަތެއްގައި ފައިތިލަ ސާބިތު ކޮށްފައިވާ ފުރިހަމަ ޅެންވެރިކަމެކެވެ. އަދުގެ ޖީލަށް ޅެންވެރިކަން ވާރުތަވެފައިވަނީ ފުރިހަމަ ޅެންވެރި ޖީލަކުންނެވެ. އެހެންކަމުން އިހުގެ މޮޅު ޢިލްމީ އަދީބުންގެ ޅެންތައް ބަލައި ކިޔައި ދަސްކުރަން ވާނެއެވެ. ޅެމަކީ، ހަމައެކަނި ވަޒަނަށް ބަސް އެތުރުމެއް ނޫނެވެ.