ނަކަލުކުރުމުގެ ޙައްޤު ނުވަތަ ކޮޕީރައިޓަށް އިޙުތިރާމްކުރުން
ޢަބްދުލްޢަޒީޒު ޖަމާލު އަބޫބަކުރު
އިންސާނާކު އުފައްދައިފައިވާ ކޮންމެ އެއްޗެއް ވެސް އުފެއްދި މީހަކު ނުވަތަ ބަޔަކު ވާނެއެވެ. މި ފަދަ ކޮންމެ އެއްޗަކީ ވެސް ކޮންމެވެސް މީހެއްގެ ނުވަތަ ބަޔެއްގެ އުފެއްދުމެއްކަން ކަށަވަރެވެ. އެހެންކަމުން އެ އެއްޗެއް ވާނީ އެ އުފެއްދި މީހެއްގެ ނުވަތަ އެ އެއްޗެއް އުފައްދައިދިން މީހެއްގެ މިލްކަކަށެވެ. އެ އެއްޗެއް ބޭނުންކުރުމުގެ އެންމެހާ ޙައްޤެއް އޮންނާނީ އޭގެ ވެރި ފަރާތަށެވެ. ނުވަތަ އޭގެ ވެރި ފަރާތުން އެ ޙައްޤު ހަވާލުކޮށްފައި އޮންނަ ފަރާތަކަށެވެ.
ކޮންމެ މީހެއްގެ ވެސް ތަފާތު ޙައިސިއްޔަތުތަކެއް ހުންނާނެއެވެ. އެއީ، މީހެއްގެ ދަރިއެކެވެ. މީހެއްގެ ބައްޕައެކެވެ. ނުވަތަ މަންމައެކެވެ. ނުވަތަ ފިރިއެކެވެ. ނުވަތަ އަނބިމީހާއެވެ. ނުވަތަ ބޭބެއެކެވެ. ދައްތައެކެވެ. ނުވަތަ ކޮއްކޮއެކެވެ. ނުވަތަ މީހެއްގެ ރައްޓެއްސެކެވެ. ނުވަތަ ކޮލީގެކެވެ. މި ހައިސިއްޔަތުތަކާއެކު އެކި މަޤާމުގައި އޭނާގެ ދަރަޖަ ތަފާތުވެއެވެ. މި ގޮތުން އަޅުގަނޑަކީ ވެސް ތަފާތު ޙައިސިއްޔަތުތަކެއް ލިބިފައިވާ މީހެކެވެ. 
ޑރ. ޢަބްދުލްޣަފޫރު ޢަބްދުއްރަޙީމް
މިއަދަކީ 1374 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން ދިވެހިރާއްޖޭގައި ދިވެހީން ފާހަގަކުރަމުންއައި "ރާއްޖެ އިސްލާމްވީ ދުވަހެވެ. ރާއްޖޭގައި މީހުން ވަޒަންވެރިވެގެން އުޅެންފެށީއްސުރެ އަޅުކަން ކުރަމުން އައި އެހެން ދީންތައް ދޫކޮށްލައި، ދިވެހި ދައުލަތުން ރަސްމީކޮށް އިސްލާމް ދީން ޤަބޫލުކުރީ ހިޖުރައިން 548 ވަނަ އަހަރުގެ ރަބީޢުލްއާޚިރާ މަހު ދެވަނަ ދުވަހުކަމަށް ތާރީޚުން ހެކިދެއެވެ. މީލާދީން 1153 ވަނަ އަހަރުގެ ޖޫން މަހުގެ ތެރޭގައެވެ.
މިއީ އެއްދުވަހަކު، ޖުހާއާ އޭނާގެ ރަހުމަތެރި މަނިކު ބެޔާ ދެމެދު ދެކެވުނު ސަމާސާ ވާހަކައެކެވެ.
އަޅުގަނޑު ދެކެ ފަރިތަ މީހަކު، އޭނާގެ ރައްޓެއްސެއްގެ ގާތު، އެއް ދުވަހަކު ދެއްކި ވާހަކައެއްގައި ބުންޏެވެ. ފަތިސްނަމާދު ވަގުތުގައި އެގޭ ކައިރީގައި ހުންނަ މިސްކިތުން ބަންގި ގޮވާ އިރު ތާޅަފިލި ހުންނަނީ ތިމަންނަގެ ގެޔާ ސީދާ ދިމާއަށެވެ. އެހެންވެ ފަތިހު ނިދައިލެވޭކަށް ވެސް ނޯވެއެވެ. ގޭގައި ތިބި ކުޑަކުދީންނަށް ސިއްސައިގެން ގޮސް ހޭލެވެނީއެވެ. ހަތަރެސްފައި ދަނީ ކޮއްޅަށް ނެގިގެންނެވެ. ބަންގި ކަމަށް ވިޔަސް މިއީ ޢާންމު އުނދަގުލެކޭ ނުބުނެވޭނެ ހެއްޔެވެ؟
ސަރުކާރުގެ ނަން މަޝްހޫރު އޮފީހެއްގައި އުޅޭ ރައްޓެއްސަކާ އިހަކަށްދުވަހު ބައްދަލުވިއެވެ. އޭނާ ގާތު އޮފީހުގެ ކަންކަން ކިހިނެއްތޯ އަހައިލީމެވެ. ޖަވާބުގައި އޭނާ ބުނީ، މިހާރު ތިމަންނާމެންނަކީ އެއްވެސް އަގެއް ހުރި ބަޔަކަށް ނުވާ ކަމަށެވެ. ކޮށްދިން މަސައްކަތެއް ވެސް ނެތް ތަނުގައި ބަޔެއްގެ ހަސަދަވެރިކަމުގެ ސަބަބުން މި ތިބީ "އެހެލައިފައި" ކަމަށެވެ.
ވިޔަފާރިމަރުކާ ބަދަލުކުރުމަކީ ނުވަތަ ރީބްރޭންޑިންގއަކީ ވިޔަފާރި ދާއިރާގައި، ކުންފުނީގެ މަޤުބޫލުކަން އިތުރުކުރުމަށް ޓަކައި، ކުންފުނި އިޝްތިހާރުކުރުމަށް ޓަކައި، ކުންފުންޏެއްގެ ތަޞައްވުރު ބަދަލުކުރުމަށްޓަކައި ކުރާ ކަމެކެވެ. އޭރަކު ޤާއިމުވެފައި އޮތް ނަމެއް، ނިޝާނެއް، ބަދަލުކޮށް އާ މަރުކާއަކާއި އާ ނަމެއް ދިނުމަކީ އެ މުދަލެއް ނުވަތަ ކުންފުންޏެއް އަލުން މާރުކޭޓުކުރުމަށްޓަކައި ގެންގުޅޭ މުހިންމު އިޝްތިރާޖެކެވެ. އިޝްތިހާރުކުރުމަށް ޓަކައި ބޭނުންކުރާ ކާމިޔާބު ހުނަރެކެވެ. އެހާމެ މޮޅު އިސްތިރާޖީ އުކުޅެކެވެ. ފަހަރެއްގައި ވެސް މިއީ އޮޅުވައިލުމަށް ޓަކައި ކުރެވޭ ކަމެކޭ ދަންނަވާކަށް އަޅުގަނޑު ނެތީމެވެ. ނަމަވެސް އަޅުގަނޑު ދަންނަވާނީ މިއީ ވިޔަފާރި އުކުޅެއް ކަމުގައެވެ.
އިންޑިޔާކަނޑުގެ ބިޔަ ސިންގާ ރާޅުތަކުގެތެރޭގައި ގަތާލެވިފައިވާ މުތީތަކެއްފަދައިން ދުނިޔޭގެ ޗާރޓުގައި ފާހަގަކުރެވޭ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކުދިޖަޒީރާ ރަށްތަކުގައި ދިވެހިން ދިރިއުޅެމުންދާތާ އެތައް ވޭލާތަކެއް ފާއިތުވެގެން ހިނގައްޖެއެވެ. މީސްކޮޅުމަދު، ބިމުގެ ގޮތުން ކުޑަތަނެއް ކަމަށްވީނަމަވެސް ރާއްޖެ އޮތީ އިންޑިޔާކަނޑުގައިކަމުން، އެހިސާބުގައި އެކިދުވަސްވަރު އަޅަމުންދިޔަ އާރާއިބާރުގެ އޮއިގެތެރޭ ދިވެހިންނާއި ދިވެހިރާއްޖެއަށް ވަރަށް ޚާއްސަކަމެއް ދެވުނެވެ.
ފައިބެއަހަރު ފަހުކޮޅު ސީނުކަރައިން ފެނުނު ކޮރޯނާ ވައިރަސް ދުނިޔެއަށް ފެތުރެން ފެށި ވާހަކަ އަޅުގަނޑު އެހީ 2019 ވަނަ އަހަރު ޑިސެންބަރުމަހުގެ ތެރޭގައެވެ. ފަހުން އެ ވައިރަހުން ޖެހޭ ބައްޔަށް (ކޮރޯނާ ވައިރަސް ޑިޒީސް) ކުރުނަމެއް ހަދައި "ކޮވިޑް19"ގެ ނަމުގައި މަޝްހޫރުވިއެވެ. އެ ހިސާބުން ފެށިގެން ގެއިން ބޭރަށް ނުކުންނަ ނަމަ، ފޮތި މޫނުމަތި (މާސްކު) އެޅުމަކީ އާދައެއް ކަމުގައި އަޅުގަނޑު ހެދީމެވެ. އެއީ އަޅުގަނޑުގެ ކިބައިން އެހެން މީހަކަށް ނުވަތަ އެހެން މީހެއްގެ ފުށުން އަޅުގަނޑަށް އެ ބަލީގެ ވައިރަސް އެރުމުގެ ފުރުޞަތު ކުޑަކުރުމަށް ޓަކައި އަޅުގަނޑު އަމިއްލައަށް އިޚުތިޔާރުކުރި ކަމެކެވެ.
ދޭދޭ ފަރުދީ ގުޅުމުގައި އެންމެ ގިނައިން ކުރާންޖެހޭ ކަމަކީ ތިމާއާއި އަނެކަކާ ދޭތެރޭ އަނގަބުހުން މުއާޞަލާތުކުރުމެވެ. އަނގަބަހުގެ މުއާޞަލާތު މި މާނަކުރަނީ ވައިބަރާއި މި ނޫނަސް މިސްމީޑިއާގެ ހުރިހާ އޮޅިތަކެއްގައި ކުރެވޭ މުއާމާލަތްތައް ވެސް ހިމެނޭ ގޮތުންނެވެ. އަނގަބަހުގެ މުޢާމަލާތަކީ ދޭދޭ ފަރުދީ ގުޅުމުގައި އެންމެ މުހިންމު ބައެވެ. މިއީ ތިމާއާއި އަނެކާއާ ދެމެދު ގުޅުން ބަދަހިކުރުމުގެ ވެސް އެންމެ މުހިންމު ވަސީލަތެވެ. އެހެންކަމުން މި ކަމުގެ މުހިންމު ބައިތަކަށް ބަލައިލާނަމެވެ.
އޭ ދިވެހި މުޖުތަމަޢެވެ! އަހަރެން މިކުރަނީ ޝަކުވާއެކެވެ. އެންމެ ޝަކުވާއެއް ނޫނެވެ. އަހަރެންގެ ހިތުގެ ޝަކުވާއެވެ. އަހަރެން ފަދަ ވަރަށް ގިނަ ޒުވާނުންގެ އަދުގެ ހާލުގެ ޝަކުވާއެވެ. 
ބިމޭ ބުނެވޭ ބަހުގެ މާނަ ވަރަށް ގިނަ ގޮތްގޮތަށް ކުރެވިދާނެއެވެ. ބައެއް ބަސްފޮތްތަކުގައިވާ ގޮތުން "ބިން" މި ލަފުޒުން ކުރެވޭ އެއް މާނައަކީ ދުނިޔެއޭ މި ކިޔާ ބޯޅައިގެ އެންމެ ބޭރު ފަށަލައިގައި ހިމެނޭ ކަނޑު ނުހިމެނޭ ހުރިހާ ބައިތަކެވެ. އަނެއް މާނައަކީ އެކި ބޭނުންތަކަށް ބޭނުންކުރެވޭ ބިމުގެ އެކި ސަރަޙައްދެވެ. މިސާލަކަށް ދަނޑުވެރިކަން ކުރުމަށާއި ޢިމާރާތްކުރުމަށް ބޭނުންކުރެވެނީ ބިމެވެ.
2011 ވަނަ އަހަރު ސެޕްޓެންބަރު މަހުގެ 11 ވަނަ ދުވަހު އެމެރިކާގެ ނިވްޔޯކަށް ދެވުނު ޙަމަލާ ޓީވީގެ ޒަރީޢާއިން މުޅި ދުނިޔެ ބަލަމުން ދިޔައީ ޙައިރާންކަމާއެކުގައެވެ. ބައެއް މީހުންނަށް ހީވީ އެއީ ހޮލީވުޑުން އުފެއްދި އައު ފިލްމެއް ކަމަށެވެ. ވަރަށް ގިނަ ބަޔަކު ތިބީ ނޭވާ ހިފަހައްޓައިގެންނެވެ. އެމެރިކާއަށް ޙަމަލާދެވޭތީއެވެ. ދުނިޔޭގެ އެންމެ ބޮޑު ބާރެވެ. އިދިކޮޅު ދިފާޢީ ނިޒާމުތައް އެންމެ ވަރުގަދައަށް ހުރި ޤައުމުގެ އެންމެ ބޮޑު ނުވަތަ އެންމެ މުހިއްމު ސަހަރަށް ޙަމަލާދެވުނީ ކިހިނެއްހެއްޔެވެ؟ މުޅި ދުނިޔޭގެ ކުރިމަތީގައި ނިވްޔޯކުގެ ވިޔަފާރި މަރުކަޒު ކުދިކުދިވެގެން ވެއްޓިގެން ދިޔައީމައެވެ.
އެއްވެސް ޝައްކެއް ނެތެވެ. [ކޮރޯނާ ވައިރަސް ބަލި – 2019] (ނުވަތަ ކޮވިޑް 19)ގެ ސަބަބުން ދުނިޔެއަށް ބޮޑު އިންޤިލާބެއް ގެނެސްފިއެވެ. އިޤްތިޞާދީ ގޮތުންނާއި މާލީ ގޮތުންނެވެ. ސަގާފީ ގޮތުންނެވެ. ސިޔާސީ ރޮނގުންނެވެ. އަދި ދީނީ ނަޒަރަކުން ބަލާއިރު ވެސް މެއެވެ. ޞިއްޙީ ދާއިރާގައެވެ. ބައިނަލްއަޤުވާމީ ގުޅުންތަކުގައެވެ. ޖުމުލަކޮށް އިޖުތިމާޢީ ދާއިރާގެ ހުރިހައި ދިމާއަކަށް މި އިންޤިލާބުގެ އަސަރު ފޯރައެވެ. އިޖުތިމާޢީ ދާއިރާއޭ އަޅުގަނޑު މި ދެންނެވީ މުޖުތަމަޢެއްގައި އެކުލެވޭ ހުރިހާ ދާއިރާއެއް ހިމަނައިގެންނެވެ.