'ސްޓައިލް' މިއީ އިނގިރޭސި ބަހެކެވެ. ވިކިޕީޑިއާގައި މިބަހާ ގުޅުންހުރި ތަފާތު ހަތް ބަހެއްގެ މާނަ ބުނެދީފައި ވެއެެވެ. އޭގެތެރެއިން މިލިޔުމާ އެންމެ ބޮޑަށް ގުޅެނީ ‘physical appearance’ މިބަހެވެ. ބޭރުފުށުން ފެންނަން ހުންނަ ސިފަތަކަކީ މިދެންނެވި 'ސްޓައިލް' ގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ކަމެއްނަމަ، ހެދުން އެޅުމާއި، ބޮލުގެ އިސްތަށިގަނޑު އެހުންނަ ގޮތަކާއި އަތުގެ ނިޔަފަތި ބެހެއްޓިފައި ހުންނަ ގޮތަކީވެސް ސްޓައިލް ގެ ބައެކެވެ. އެކި މީހުނަށް ކަމުދަނީ އެކި ސްޓައިލެވެ.
ރޫޙާނީގޮތުން އަހަރުމެންގެ ހިތުގައި ދަބަރުޖެހީ ނޫންބާ އެވެ؟ ބޮޑުވަމުން އަހަރުމެން އައިއިރު މައިންބަފައިން ދަސްކޮށްދިން އެއް ކަމަކީ، ޝުކުރިއްޔާ ބުނުމެވެ. މީހަކު ކޮށްލަދޭ ކުޑަކުޑަ ކަމަކުން އަހަރުމެންގެ ހިތް އުފަލުންފުރިދެއެވެ. ކަމެއް ކޮށްފައި އޭގެ ބަދަލަކަށް އަހަރުމެން ނޭދެމު އެވެ. ކާން ގެންގުޅުނު މެޓައިން އެއްފަޅި ކޮއްކޮ އަށް ނުވަތަ ދައްތަ އަށް ދޭކަށް ޖެހިލުމެއްނުވަމު އެވެ. މާމަ ނުވަތަ ކާފަ ގެ އަށް އަހަރެން ދާހިތްވެ އެވެ. ބޮޑުވާ ވަރަކަށް އެ ރީތި އާދަތައް ހަނދާންނެތިގެން ގޮސް، ވަޒީފާ އަށް ވަނުމުން، މާމަ ނިޔާވާ ދުވަހު، ކަށުނަމާދުގައި ބައިވެރިވާން ވެސް އޮންނަނީ ނުދެވިފަ އެވެ. އަހަރެން އަތުގައި ވަރަށް ބައިވަރު ފައިސާ އެބަހުއްޓެވެ. އެކަމަކު، އަހަންނަކަށް ހިތްހަމަޖެހުމެއް ނުލިބެ އެވެ. އަހަރެން މުސްކުޅިވާ ދުވަހު އަޅާލާނެ ބައިވަރު ދަރިން އެބަތިއްބެވެ. އެކަމަކު، އަހަރެން އުފަލެއްނުވެ އެވެ. އަހަންނަކީ، ރާއްޖޭގައި ހުރި އެންމެ މަޝްހޫރު ލަވަކިޔުންތެރިޔާ އެވެ. އެކަމަކު، އަހަރެންގެ ސިކުނޑި އަށް އެއްވެސް އަރާމެއް ނުލިބެއެވެ. މައްސަލަ އަކީ ކޮބައިހެއްޔެވެ؟ 
އޮބުން، ފިއްތުން، ކޭއްތުން، ކޮއްޕުން، މިހިރީ އަޅުގަނޑުގެ މި މައުޟޫޢުގައި ގޮތް ތަފާތަކަސް މަޢުނަ އެކައްޗަކަށްވާ ކަންތައްތައް. އަޅުގަނޑުގެ ގަސްތަކީ، ފިޒިކްސް ނުވަތަ ޠަބީޢީ ޢިލްމުގެ ގޮތުން މި ކަންކަމުގެ ނަތީޖާއަށް ބަލައިލުން. ދެން އެކަންކަމުން ފެންނަ ނަތީޖާއަކާއި ހަމަ އެކަންކަމުން އިންސާނުންގެ މެދުގައި މަޢުނަވީ ގޮތުން ފައިދާވާ ނަތީޖާއަކާއި، މި ދެ ނަތީޖާ އެއް ރޮނގުން ދޭތޯ ބަލައިލުން. 
ބެންޖަމިން ފްރޭންކްލިން (Benjamin Franklin)އަކީ އެމެރިކާގެ މުފައްކިރެކެވެ. އޭނާ އުފަންވެވަޑައިގަތީ، މީލާދީން 1706ވަނަ އަހަރު އެވެ. އަވަހާރަވީ 1790ވަނަ އަހަރު އެވެ. އޭނާގެ ވިދާޅުވުމެއްގައި ވެ އެވެ. ''ކާވެނީގެ ކުރީން ތިބާގެ ލޯ ތަންމިނަށް ހުޅުވައިފައި ބަހައްޓާށެވެ. އެކަމަކު ކާވެނީގެ ފަހުން ދެބައިކުޅަ އެއްބަޔަށް މަރައިލައިގެން ހުންނާށެވެ.'' 
ބޮޑުތަކުރުފާނު ވާހަ ކިޔާފައިވާ އެއްވެސް މީހަކަށް މިކަން އޮޅިފައެއް ނުވާނެއެވެ. އެތަކުރުފާނުގެ މަތިވެރި ޖިހާދުގެވާހަކައާއި ޙިކްމަތްތެރިކަމުގެ ވާހަކަ އަކީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ތެރޭގައި ވަރަށް މަޝްހޫރު ވާހަކައެކެވެ. އެވާހަކައިގައި ވާގޮތުން އެތަކުރުފާނު ދުވާފަރަށް ކުރެއްވި ދަތުރެއްގައި، ވަރަށް ނިކަމެތި ބަލި ކުއްޖަކާ ދިމާވިއެވެ. އެއްއަތުން ކާށި ކޮޅެއްކަމުން އަނެއް އަތުން މެހި ފައްސަމުން އައި ކުއްޖެކެވެ. (މެހިފައްސަމުން އަންނަނީ ހަށިގަނޑުގެ އެކި ތަންތާގައި ހުރި ފާރުގަނޑުތަކުން ނުކުންނަ ދިޔައާއި ދޮހުގެ ސަބަބުން މުޅި މީހާ ވަށައިގެން މެހި އެނބުރެމުން ދާތީކަމަށް އެވާހަކައިގައި ބުނެފައި ވެއެވެ.) 
ޒުވާނާގެ ޢުމުރު ވޭތި ކޮށްލަމުންދަނީ، ޒުވާންކަމުގަ އެވެ. ''ކާށި ކެވޭނީ
ދަތް ހުއްޓައޭ'' މުސްކުޅިން ބުނާ ބަސް އެއީ ޅަ ދުވަހުގެ މޮޓޯއެއްކަމުގައި
ބަލައިގެން އުޅެނީ ކަމަށް ވެދާނެ އެވެ. ދުވާލު ދިރިއުޅުމަށް މަސައްކަތް
ކުރެ އެވެ. އެކަމަކު ރޭގަނޑު އަވަދި ނެތިފައިވަނީ، ހުތުރުކަންބޮޑު ފާފަޔަށް
އަރައިގަތުމުގަ އެވެ. ''ބަރިޔަކަށް ލޯބި ހިތުގައި ޖެހުނުހާ ވަގޮށުން''
ބަރިޔަކަށް ފާފަ ފަތުގައި ޖެހޭނެ ގޮތަށެވެ.
މަތީގައި އެ އޮތީ ސުވާލެކެވެ. ނަމަވެސް އޭގެ ޖަވާބަކީ ކޮބައިކަމެއް އަޅުގަނޑަކަށްވެސް ބުނެދޭކަށް ނޭނގެއެވެ. އެހެނެއްކަމަކު ހޭލުންތެރިކަން އިތުރުކުރުމުގެ ގޮތުން ކުރާވަރަށްގިނަ ކަންތައްތައް ބުނެދިވެދާނެއެވެ. ލުއި ފޮތް ބެހުން، ރޭޑިއޯ ނުވަތަ ޓީވީ ޕްރޮގްރާމްތައް ފޮނުވުން، މަޢުލޫމާތު ކަރުދާސް ފޯރުކޮށްދިނުން، ބެނާތައް ދެމުން، ގިނަމީހުނަށް ފެންނާނެހެން ތަފާތު ލިޔުންތައް ބެހެއްޓުން، މިއިން ކޮންމެކަމަކީވެސް ކޮންމެ ވެސް ދިމާއަކުން މީހާގެ މަޢުލޫމާތު އިތުރުކޮށްދޭނެ ކަންކަމެވެ. ކަންކަމާގުޅޭ ތަފާތު މަޢުލޫމާތު ލިބިފައި ހުރުން އެއީ އެކަމާމެދު ހޭލުންތެރިކަން އިތުރުވުން ކަމުގައިވަނީނަމަ މި ދެންނެވި ކަންތައްތަކުގެ ސަބަބުން ވެސް ކޮންމެ ވެސް ބައެއްގެ ހޭލުންތެރިކަން އިތުރުވާނެކަން ކަށަވަރެވެ.
ސުކޫލާއި ގާތްވަމުން ދިޔަ ވަރަކަށް އަހަރެންގެ ހުވާސް އަވަސްވަމުން ދިޔަ އެވެ. މޭގަނޑުގެ ތެޅުން ބާރު ވަމުން ދިޔައެވެ. ހިތު ތެރޭގައި އެތައްހާސް ސުވާލެއް އެނބުރެމުން ދިޔައެވެ. ސުކޫލުގައި އުޅެންޖެހޭނީ ކޮންފަދަ ޙާލެއްގައި ބާވައެވެ! އެތާނގައި ތިބޭނީ ކޮންކަހަލަ މުދައްރިސުންނެއް ބާވަ އެވެ! އެތަނުގައި އުޅޭކުދިން މަށަށް ގޯނާއެއް ނުކުރާނެ ބާވަ އެވެ! މި ސުވާލުތައް މިގޮތަށް ހިތު ތެރޭ ގައި ތަކުރާރުވަމުން ދިޔައީ ކުރިން ނުވެސް ދަންނަ، އެތަނުގެ އަޑު ނުވެސް އަހާ، މުޅިން އައުސުކޫލަކަށް އާދެވޭތީ އެވެ. ރަށާއި، އަތޮޅުންވެސް ބޭރު މިފަދަ ސުކޫލަކަށް އަންނަން ޖެހުނީ
ޤަދީމީ ޗައިނާގެ ޙިކްމަތްތަކުގެ ތެރޭގައި ވެއެވެ. ރައްޔިތުންގެ ތެރެއިން ފަޤީރަކަށް ރަނގަޅު އިނާމެއްދެއްވުމަށް ރަސްގެފާނު ހިތްޕުޅަށް އެރިއެވެ. ދެން އެމީހާ ދަރުބާރަށް ހާޒިރު ކުރައްވައި ވިދާޅުބަސްފުޅު އިއްވެވި އެވެ. މި ހިސާބުން ފެށިގެން ކަލެއަށް ހިނގާފައި ދެވުނު ހިސާބަކާ ހަމައަށް އެކުގައި ކަލެއަށް މިލްކުކޮށް ދެއްވާނަމަވެ. އަވަހަށް ގޮސް އެކަން ފުރިހަމަ ކޮށްފައި އެނބުރި އަންނަންދާށެވެ. ދެން އެމީހާ ވީއުފަލުން ހިނގަންފެށިއެވެ. 
ހަށަންބަން ތަކުބިރުގެ އަޑާއެކީގައި ހަށަން ބަނީމެވެ. ނަމާދުގައި ކިޔާތަކެތި ހިތުދަސްކޮށްފައި ހުރިގޮތަށް ކިޔަން ފަށައިފީމެވެ. އިރުކޮޅެއްނުވެ މަޑު މަޑުން ޚިޔާލުތަކުގެ ތެރެއަށް ގެނބެންފަށައިފިއެވެ. އަޅުގަނޑުހުރީ އަކީ މިރާއްޖެއަކު ނޫނެވެ. ބޭރުކަރަޔެއްގައެވެ. އަނެއްކާ މި ދައްކަނީ ތޮއްޑޫކަރާ، އިންޑިޔާކަރާގެ ވާހަކައެއްވާނޫނެވެ. އެއީ ވަށައިގެންވާ ފެހި ބިމެކެވެ. ތަފާތު ރީތިކުދިންތައް ދުވެ ނަގަނީ އެވެ. ކޮންމެ ކުއްޖެއްގެ މޫނުމަތިން ފެންނަނީ ހިނިތުންވުމެވެ. ދުނިޔޭގެ އުފާތަކުގެ ތެރެއަށް ގެނބިފައި ތިބި ކިތަންމެ ޒުވާންކުދީންނެކެވެ. ފިކުރެއް ޚިޔާލެއްނެތިވާ މީސްތަކައިގެން މުޅިތަން، ރަކަރަކަލަމުންދެ އެވެ. 
އަހަންނަށް އަނިޔާ ވެވިއްޖެއެވެ. އަހަރެން މިހުރީ ރުޅި އައިސްފައެވެ. އަހަރެންގެ މުދަލަށް އެމީހުން އަރައިގެންފިއެވެ. އަހަރެންގެ ފޯނު ގަދަކަމުން ޖަހައިގެންފިއެވެ. އަހަރެންގެ ގޭގައި ހުރި އަގު ބޮޑެތި މުދާ ރޭގަނޑުގެ އަނދިރީގައި ވަގަށް ނަގައިފިއެވެ. އަހަރެންގެ އަބުރާ އެމީހުން ބެހެފިއެވެ. އަހަރެން ދެރަވާފަދަ ނަންނަމުން އަހަންނާ މުޚާޠަބު ކޮށްފިއެވެ. އަހަރެންގެ އެކުވެރިންނާއި ގާތްތިމާގެ މީހުން ހިތުގައި ޖެހޭފަދަ ވާހަކަ އެމީހުންނާ ދިމާލަށް ގޮވައިފިއެވެ. އަހަރެންގެ އަބުރާ ބެހެފިއެވެ. އަހަރެންގެ އަންހެން ކޮއްކޮއާ ބެހެފިއެވެ. އަހަރެންގެ މަންމައާ ފޮށެފިއެވެ. ދައްތައަށް މަގުމަތީގައި ހިނގުން ދަތިކޮށްފިއެވެ. އަހަރެން ލޯބީގެ ގޮތުން ގުޅިގެން އުޅޭ އަންހެން ކުއްޖާއަށް މައްލަވަކޮށްފިއެވެ. އަހަރެން މިހިރީ ވަރަށް ރުޅި އައިސްފައެވެ!
ދިވެހިރާއްޖޭގައި ބޭރުމީހުން އަޅުކަންކުރާނެ ޚާއްޞަ ތަންތަން ހެދިދާނެ ހެއްޔެވެ؟ ފައްޅިތަކާއި ސިނަގޮގުތައް ހެދިދާނެ ހެއްޔެވެ؟ އަޅުކަން ކުރުން ނޫންގޮތަކަށް ކާވެނީގެ ރަސްމިއްޔާތު ބޭއްވުމުގެ ބޭނުމުގައިވެސް ފައްޅިއެއް އެޅިދާނެ ހެއްޔެވެ؟ މިއީ މިހާރަކަށް އައިސް ވަރަށް ގިނަ ބަޔެއްގެ ސުވާލަކަށްވަނީ ވެފައެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގައި ދީނީ މިނިވަންކަން ނޯންނަ ވާހަކަޔަކީ ބައިނަލްއަޤްވާމީ ދައުވާއަކަށްވަނީ ވެފައެވެ.
ނިމިދަނީއެވެ. ހަމަ ޙަޤީޤަތުގައިވެސް ނިމިދަނީއެވެ. މަރުގެ ސަކަރާތަށް މިވަނީ ހުށަހެޅިފައެވެ. ނޭވާ ހޮޅިއަށްއެޅި ނޭވާލުން މިވަނީ ދަތިވެފައެވެ. ފިކުރުބޮޑުވެ ދެލޯ މުދުނަށް އަރައިފައިމިވަނީ ބިރުންނެވެ. އަޖަލުޖެހޭތީއެވެ. އިންޒާރުގެ ރަނގަބީލުގެ އަޑު މެދުކެޑުމެއްނެތި އެބައިވެއެވެ. ފުރާނައިގެ ބާރު ހުސްވެ، ހަށިން ހޭނެތިދަނީއެވެ. އަޅުގަނޑުތޯއެވެ؟ ނޫނެކެވެ. އަޅުގަނޑު ހަމަހެޔޮ ޙާލުގައި އެބަހުރީމެވެ. އެހެންނަމަވެސް މިދެންނެވީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ލޮބުވެތި ވަޠަނުގެ ޙާލެވެ. މިޤައުމު ތަޙައްމަލުކުރަމުންދާ ނިކަމެތިކަމުގެ ވާހަކައެވެ. މިދީބު މިއަދު ހުށަހެޅިފައިވާ ގެއްލުން ލިބެނެވި ޙާލުގެ ވާހަކައެވެ. މިނާމާންކަން އިޙުސާސުކުރާ ދިވެއްސެއް ކަމުގައިވާތީ ބަހެއްނުދަންނަވައި ނުހުރެވިގެން ތިޔަ ކިޔުންތެރިންނާ މިކަންކަން ޙިއްސާކޮށްލާނަމެވެ. 
ލިޔުންތެރިންނަކީ އެމީހުންގެ ބޮލުގައި ބޮޑެތި ޒިންމާތަކެއް އެޅިފައިވާ ބައެކެވެ. ލިޔުމެއް ނުވަތަ މަޒްމޫނެއް ލިޔާއިރު ވިސްނަންޖެހޭ ވަރަށް ގިނަކަންތައްތައް ހުންނަކަމަށް މުދައްރިސުން ބުނާތީ އަޑުއަހަމެވެ. ފޮތްތަކުން ވެސް ކިޔަމެވެ. ނަމަވެސް އަދިވެސް އެކަންތައްތަކީ ކޮބައިކަމެއް ނޭގެއެވެ. އެކަން ނޭގިފައި އެއޮތީ ކިޔެވި ފޮތްތަކުގައި ލިޔެފައި ނެތީމާ ކަމަށްވެސް ވެދާނެއެވެ. އެހެން ކަމަށްވާނަމަ އެ ފޮތްތައް އެވަނީ އިޞްލާހުކުރަން ޖެހިފައެވެ.
މަގުމައްޗަކީ ދުވާލެއްގެ މައްޗަށް އެތައް ބަޔަކު ބޭނުން ކުރާ ތަނެކެވެ. އެކި އުޅަނދުފަހަރު ދުއްވާ މީހުންނާއި ހިނގާމީހުން މަގުގެ ބޭނުން ރެޔާއި ދުވާލު ސައުވީސްގަޑީއިރު ބޭނުންކުރެއެވެ. މިދެބައިމީހުންނަށް ވަކި ސަރަޙައްދެއް މަގުގައި ހެދިފައިވެއެވެ. ހިނގާމީހުންނަށް މަގުގެ ދެފަރާތުގައިވާ ދުވާރެވެ. ދުއްވާމީހުންނަށް މަގުގެ ދެފަރާތެވެ. މި ދެސަރަޙައްދު ކަނޑައެޅިފައިވާ ފަރާތްނޫން އެހެންފަރާތެއް ބޭނުންކުރާނަމަ ޤަވާޢިދާ ޚިލާފުވީއެވެ. އެހެން ކަމުން މަގުމަތީގެ ޤަވާޢިދުތަކަށް އެންމެންވެސް އިޙްތިރާމްކޮށް ބޯލަނބަން ޖެހެއެވެ.
އާދަމް ޝަރީފު މުޙައްމަދު، ރޯޒީ/ށ. ފުނަދޫ
'ހޭލުންތެރިކަން' މިބަސް އައިސްފައި މިވަނީ 'ހޭލުން' މިބަހުން ކަމަށް ފެނެއެވެ. 'ހޭލުން' މިބަހުގެ ހަތަރު މާނައެއް ދިވެހިބަސްފޮތުގައި ވެއެވެ. އޭގެތެރެއިން މިލިޔުމާ ގުޅުންހުރި މާނައަކީ ތަންދޮރު އެނގުމެވެ. އެހެންވީމާ ހޭލުންތެރިކަމަކީ ތަންދޮރު އެނގުމެވެ. ނުވަތަ ރޯފިލާފައި ހުރުމެވެ.
ތިބާއަކީ އުފެއްދުންތެރިއެއް ހެއްޔެވެ؟ ތިޔައީ އަހަރެމެންގެ މި
މުޖުތަމަޢުގެ ގިނަ ފަރުދުން ފަދަ މީހެއް ނަމަ މި ސުވާލުގެ ޖަވާބުގައި
ބުނާނީ ނޫނެކޭއެވެ. ބުނެވޭ ގޮތުގައި އުފެއްދުންތެރިކަމަކީ އަހަރެމެންގެ
ޙަޔާތުގައި ވަރަށް މަދުންނޫނީ ނުފެންނަ ވަރަށް ތަދު އެއްޗެކެވެ.
އުފެއްދުންތެރިވަނީ އާޓިސްޓުންކަމުގައި ގިނަފަހަރަށް އަހަރެމެންނަށް
ޤަބޫލު ކުރެވެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް ތަފާތު ހޯދުންތަކުން ދައްކާގޮތުގައި
އުފެއްދުންތެރި ކަމަކީ އަހަރެމެން އެންމެންގެ ކިބައިގާވެސް ވާ ކަމެކެވެ.
މި ފަންނު ނެތް އެއްވެސް މީހަކު ނުވެއެވެ. ނަމަވެސް މިކަންކަން
ނެރެދައްކަލާނެގޮތް އަހަރެމެންގެ ކިބައިގާ ނުވަނީ އެވެ.