ހުރިހާރުކެއް އަޑުގަދަ މީހާއަށް
ޢަބުދުﷲ ޙިލްމީ
އަޑުގަދަ މީހާގެ ރުއް ގިނަވާނެޔޭ އެބުނާ ބުނުމުގެ ޙަޤީޤަތެއް ވެއެވެ. އެއީ، އަޑުގަދަމީހާގެ ރުއް ގިނަވެގެންދާތަން ފެނުމެވެ. ކޮންމެގޮތަކުން ވިއަސް ވެހެވެ. އެކި ދިމާލުން އެކި ގޮތަށް ވިޔަސް އަޑުގަދަ މީހާގެ ބާރުގަދަވެ، އެމީހާއަށް ލިބޭ ރުއް ގިނަވެގެންދާ ކަން ޤަބޫލުކުރަން ޖެހެނީ، އެކަން ފެންނަމުންދާތީ އެވެ. އަޑުގަދަމީހާގެ ރުއް ގިނަވާކަން އެނގުމާހަމައިން އޭގެފަހުން ހިނގާ އެކިއެކި ކަންކަމާގުޅިގެން، ހަރުބަހާ މީހަކު ބުނިބަހެއްގެ އަޞްލު މާނަނޫން އެހެންމާނައެއް ދޭހަވާ މިސާލު ބަހަށް (މަޖާޒީ ގޮތުން) ވެސް، އެ ޖުމްލަ
އަދުގެ ދުނިޔެ ވަނީ އިންސާނީ ޙައްޤުތަކުގެ ރޭހުގައި މެކުހަށް ޖަހައިފައެވެ. ނޫނެކެވެ. ދަތްގަނޑު ނަގައި ކޮޅުގައި އަޅުވައިލައިފައެވެ. މި ކަމުގައި އަވަދިނެތިފައި ވަނީ ވެސް ހުޅަނގުގެ ޖާގަ ބޮޑެތި ދޮން ސިކުނޑިތަކެވެ. އެ މީހުން ލޮލުފިޔައެއް ނުޖަހައި ކުރާހައި ވެސް މަސައްކަތަކީ އިންސާނިއްޔަތަށް ހެޔޮ ގޮތް ހޯދައިދިނުމެވެ.
މަދަރުސާއެއްގައި ކިޔަވަމުން ދިޔަ ދަރިވަރުންކޮޅެކެވެ. މައިދާނީ ދަތުރެއްގައި ކުޅިއެއްގެ ކައިރިއަށް ދިޔަ އެވެ. ކުޅީގެ ވެށިން ފެންނަ ތަކެތީގެ އުޅުން ބުޅުން ދެނެގަތުމަށެވެ. އެ ވެށީގެ ދިރުމާއި ހިރުން އޮޅުން ފިލުވުމަށެވެ. އެތާނގެ ސަގާފަތާއި ގޮތާ ފޮތާއި ހަމަ ނަހަމަ އުނގެނުމަށެވެ.
އެކަކު އަނެކެއްގެ ވާހަކަ އަނެކާ ހިތްނުރުހޭނެގޮތަށް ދެއްކުމަކީ ވަރަށްނުރައްކާތެރި އެހާމެ ނުބައިސިފައެކެވެ. މިއީ އެއް އިންސާނަކު އަނެއް އިންސާނެއްގެ މުޅަމަސް ކެއުންފަދަ ކަމެކެވެ. މިކަމަކީ މުޖުތަމަޢު ބައިބައި ކުރުވާ ކަމެއްވެސްމެއެވެ. ގިނަފަހަރަށް މިގޮތަށް ދެކެވޭ ވާހަކަތަކުގައި މާބޮޑު އަސްލެއް ޙަޤީޤަތެއްވެސް ނޯވެ އެވެ. އެހެންކަމުން މިކަންވެގެންދަނީ ޙަސަދަޔާ
މިދަރިފުޅު މަޑުން ނުހުންނަނީ ކީއްވެހެއްޔެވެ؟ ބޮޑާހާކަނީ ކީއްވެހެއްޔެވެ؟ ކާންދޭން އުނދަގޫވީ ކީއްވެހެއްޔެވެ؟ މިއީ ކުރެވޭ ސުވާލުތަކެކެވެ. އެހެންގޮތަކަށް ބުނާނަމަ ޝަކުވާތަކެކެވެ. އެންމެންވެސް ދައްކާ ވާހަކައެކެވެ. މައިންވެސް އަދި ބައްޕައިންވެސް މެއެވެ. އެހެނަސް ބަސްނާހާ ދަރިފުޅު އެއްލައެއްނުލެވޭނެއެވެ. މިސުވާލުތަކަށް ޖަވާބު ބޭނުންހެއްޔެވެ؟ 
ފޭރުމުގެ މައްސަލަތަކަކީ މިހާރަކަށް އައިސް މާލެއާއި އަތޮޅުތަކުގައި ވެސް ޢާއްމުވަމުން އަންނަ ވަރަށް ބޮޑު މައްސަލައެކެވެ. މަގުމަތިން ހިނގައިފައި ދާ މީހުންގެ ވޮލިޓާއި، އަތްދަބަހާއި ފޯނުފަދަ ތަކެއްޗަކީ މިފަދަ މީހުންގެ ލޯތަކުގައި އެންމެ ގިނައިން އަޅައިގަންނަ ތަކެއްޗެވެ. އަދި މީގެ އިތުރުން މީހުންގެ އަތުގައި ހުންނަ ފައިސާ ގަދަކަމުން ޖަހައިގަތުމަކީ ވެސް މިހާރަކަށް އައިސް ވެރިރަށް މާލޭގައި ވަރަށް ގިނައިން ފެންނަ މަންޒަރެކެވެ.
ދިވެހި ގައުމަކީ، ފަޚުރުވެރި، ކަރާމާތްތެރި ތަނެކެވެ. މި ގައުމުގައި ގުގުމަނީ ﷲގެ މަތިވެރި ކަލިމައެވެ. އަބަދާއި އަބަދު ﷲގެ މަތިވެރިކަން ހާމަކޮށްދެއެވެ. އެހެންފަރާތަކަށް އަޅުކަން ކުރާކަށް މި ގައުމުގައި ތަނެއް ނެތެވެ.
''އަޅުގަނޑަކީ ޢުމުރުން އެންމެ 07 އަހަރުގެ ފިރިހެން ކުއްޖަކީމެވެ. އަޅުގަނޑު ވަރަށް ކުޑައިރު އަޅުގަނޑުގެ ބައްޕަ އަޅުގަނޑުމެން ދޫކޮށް ދޮންމަންމަ އަކާއެކު ދިރިއުޅުން ވަނީ އިންޑިޔާއަށް ބަދަލުކޮށްފައެވެ. އަޅުގަނޑު ހަނދާން ހުންނަން ފެށީއްސުރެންފެށިގެން އަޅުގަނޑާއި އަޅުގަނޑުގެ އަންހެން ކޮއްކޮގެ ހުރިހާ ކަމެއް ބަލަހައްޓަމުން ގެންދަނީ އަޅުގަނޑުގެ މަންމަ އެވެ. މަންމަ ނިދަން އޮންނަނީ އަބަދުވެސް އަޅުގަނޑުގެ ކައިރީގައެވެ. ނަމަވެސް އަޅުގަނޑުގެ ޢުމުރުން 6 އަހަރުން ފެށިގެން އަޅުގަނޑުގެ މަންމަގެ އުޅުމަށް ބޮޑެތި ބަދަލުތަކެއް އަންނަން ފެށިއެވެ.
ދިވެހި ޝަޚްޞިއްޔަތު ބިނާ ކުރުމުގެ މައުޟޫޢުގައި ދެން އޮތީ އަޅުގަޑުމެންގެ މާދަރީ ބަހާ ތާރީޚާއި ޘަގާފަތުގެ ވާހަކަ ދަންނަވާލުމެވެ. އަޅުގަޑު ބޮޑުވަމުން އައި ދުވަސްވަރު ދިވެހި ބަހުން ވާހަކަދައްކާ ލިޔެ އުޅޭ ތިން ގޮތެއް އޮވެއެވެ. އެެ އިރަކީ ރާއްޖޭގައި ކުރިން އޮތް ރަސްކަމުގެ އެންމެ ފަހު އަހަރުތަކެވެ. އާދެ، އައްސުލްޠާން މުޙައްމަދު ފަރީދުލް އައްވަލްގެ ރަސްކަމުގެ ތެރެއެވެ.
- މީހަކު ހެޔޮލަފާ ބޭކަލަކާ ދިމާ އަށް އެއްޗެހި ކިޔުމުން ވިދާޅުވި އެވެ. އެއީ ތިބާގެފަތެވެ. ބޭނުން އެއްޗަކުން އެ ފަތް ފުރާލުމުގެ އިޚްތިޔާރު ތިބާ އަށް ލިބިގެންވެ އެވެ. 
އަހަރެންގެ ރަހުމަތްތެރިއަކާ ދިމާވިއެވެ. އަހަންނަށް އޭނާ ފެނުނުއިރުހުރީ ހިތްނުތަނަވަސްވެފައެވެ. ބަލިމީހެއްފަދައިންނެވެ. ބޮޑު ހިތާމައެއް ކުރިމަތިވެފައިވާ ކަހަލައެވެ. ވެގެން އުޅޭގޮތެއް ބުނެދިނުމަށް އަހަރެން އޭނާގާތުގައި އެދުނީމެވެ. އިރުގަނޑެއްވާންދެން ނުބުނާންހުއްޓެވެ. ދެޚިޔާލެއްގައި ހުރެފައި އެންމެފަހުން އަހަންނަށް ކިޔައިދިނެވެ. ތިބާ ތިޔައީ އަހަރެންގެ އެއްވެސް ކަމެއް ވަންހަނާކުރަން ނުޖެހޭފަދަ ގާތް ރަހުމަތްތެރިއެކެވެ. އަހަރެންގެ ސިއްރު ތިބާއަށް ކިޔައިދީ ތިބާގެ މަޝްވަރާއަކަށް އެދެމެވެ. އަހަރެން ކައިވެނި ކުރަން ބޭނުމެވެ. 
ހީކުރެވިދާނެ އެވެ. ކައިވެނި ކުރީމައި ހުރިހާކަމެއް ހަމަޖެހޭނެ އެވެ. ކަންކަމަށް މައިންބަފައިން ފާޑެއްނުކިޔާނެ އެވެ. ބޭނުންގޮތަކަށް "ބިޓާ" އެކުގައި އުޅުނީމައި ނިމުނީ އެވެ. ރަނގަޅު ވާހަކައެކެވެ. މީހަކާ އިނުމުން، ކުރިން މައިންބަފައިން ކަންކަމާ ބެހޭ ވަރަށް ނުބެހިދާނެ އެވެ. އޭރުން ބޮލަށް ވަރަށް ފަސޭހަވާނޭ ހީކުރެވިދާނެ އެވެ. އެ ވަރަށް ތިމާ ތައްޔާރުވެފައިވާ ނަމަ އެވެ. ކޮން ތައްޔާރެއް ހެއްޔެވެ؟ ދެން އުފެދޭނެ ސުވާލަކީ އެއީ އެވެ. 
ކައިވެންޏެއް ރޫޅެން މެދުވެރިވާ ވަރަށް ގިނަ ސަބަބުތައް ހުރެއެވެ. ހުރިހާ ސަބަބުތައް ލިޔުމުގެ ބަދަލުގައި، އެ ސަބަބުތަކުގެ މައިމުލަކީ ކޮބައިތޯ ވިސްނާލުން މުހިންމެވެ. ވަރަށް ގިނަ ރައްޓެހިންގެ ކައިވެނި ރޫޅުނުތަން ލޯމައްޗަށް ފެނިފައިވާ މީހެއްގެ ހައިސިއްޔަތުން ބުނާ ނަމަ، އެ އެންމެން ވެސް ދުނިޔެ އަށް ދެއްކީ ވަކި ސަބަބެކެވެ. އަސްލު ސަބަބަކީ މުޅިން އެހެން ސަބަބެކެވެ. އަނބިމީހާ ކަންނެތްކަމުން ވަރިކުރިކަމަށް ބުނިއިރު، ކައިވެނި ކުރިއިރު ވެސް ފިރިމީހާ އަށް އެކަން އެނގެ އެވެ. ފިރިމީހާ ރުޅިގަދަކަމުން ވަރިވާން ކޯޓަށް ސިޓީ ލި ކަމުގައި އަނބިމީހާ ބުނިއިރު، އެ ރުޅި އަށް އަނބިމީހާ ކެތްކުރާތާ ކިތަންމެ ޒަމާނެކެވެ.
ގަވަރނަންސް" އާއި "ގުޑްގަވަރނަންސް" އަކީ ތަރައްޤީގެ އަދަބިއްޔާތުގައި ބޭނުންކުރުން ފަހަކަށް އައިސް އިތުރުވެފައިވާ 2 ލަފުޒެވެ. ނުވަތަ 2 މަފްހޫމެވެ. މީގެ އިދިކޮޅު ނިޒާމު އާދެ! "ބޭޑްގަވަރނަންސް" ބެލެނީ އަޅުގަނޑުމެންގެ މުޖްތަމަޢުތަކުގައި އުފެދޭ ނުރަނގަޅު ހުރިހާ ކަމެއްގެ އަޞްލު ސަބަބު ކަމުގައެވެ. ބައިނުލްއަޤްވާމީ މާލީ އިދާރާތަކާއި އެހީދޭ ބޮޑެތި ޖަމާޢަތްތަކުން އެހީދިނުމުގައި މި ފަހަކަށް އައިސް ބަލާ މައިގަނޑު އެއް މިންގަނޑަކީ އެ ތަނެއްގައި ހަރުދަނާ ހިންގުމުގެ ނިޒާމެއް، ނުވަތަ ހެޔޮ ވެރިކަމެއް (ގުޑްގަވަރނަންސް) ތަންފީޒުކުރެވޭ މިންވަރެވެ. 
ޢާންމު ދިރިއުޅުމުގައި އަޅުގަނޑުމެން ދައްކާ ކޮންމެ ވާހަކައަކީ ކޮންމެވެސް ގޮތަކުން އިގްތިސާދާ ގުޅުން ހުރި ވާހަކަތަކެކެވެ. އަޅުގަނޑުމެންގެ ކޮންމެ އަމަލަކުންވެސް އިގްތިސާދަށް އަސަރުތަކެއް ކުރެއެވެ. މުއްސަދި، ފުދުންތެރި ގައުމެކޭ، ނުވަތަ ފަގީރު ގައުމެކޭ ތަފާތެއް ނެތި ގިނަ ގައުމުތަކަކީ އިގްތިސާދީ މައްސަލަތަކާ ކުރިމަތިލާން ޖެހިފައިވާ ގައުމުތަކެކެވެ. ބޭރުގެ އެހީއަށް ބަރޯސާވެގެން ގިނަ ގައުމުތަކުން އިޤްތިޞާދު ބައްޓަންކުރަން މަސައްކަތްކުރާއިރު، ދުނިޔޭގެ އާބާދީގެ ބޮޑު ބަޔަކީ ފަޤީރުން ކަމުގައި ބަލާ މިންގަނޑުގައި ހިމެނޭ މީހުންނެވެ.
އަމިއްލަ ނަފުސް އަމިއްލައަށް އިންޞާފުކުރުމަކީ (ޖަޖްކުރުމަކީ) ކުރަންޖެހޭކަމެކެވެ. ކޮންމެ މީހެއްގެ މައްޗަށްވެސް އޮތްކަމެކެވެ. އެމީހެއްގެ ހަޔާތުގެ ދަތުރުގެ ދިގު-ކުރުމިން ބުނާކަށް އެކަކަށް ވެސް ނޭނގޭނެއެވެ. ތިބާ މާދަމާއަށްޓަކައި ކިތަންމެ ބޮޑު ކަންތައްތަކެއް ރޭވިނަމަވެސް އެކަންތައްތަށް ދުށުމުގެ ނަސީބު ތިބާއަށް ނުލިބިދާނެއެވެ. ޙަަޔާތުގެ ދަތުރުގައި ކިތަންމެ މޮޅު ޕްލޭނުތަކެއް ކުރިނަމަވެސް އެކަން ޙާޞިލް ނުވެދާނެއެވެ. އަދި އެ ދުވަސް ނުފެނިދާނެއެވެ. މާދަމާއަކީ ތިމާއަށް އޮތް ދުވަހެއް ނޫނެވެ. އެކަން ޤަބޫލުކުރާން އެބަޖެހެއެވެ.
މާޒީއަކީ މުސްތަޤުބަލް ބަލާ ލޯގަނޑޭ ބުނާތީ އަޑުއަހަމެވެ. އެއީ މީހެއްގެ ހަޔާތުގައި އޭނާގެ ކުރިމަގު ރޭވުމަށް ފަސްމަގު އެހީވާތީ ކަމަށް ވެދާނެއެވެ. ނުވަތަ ހަޔާތުގެ ދަތުރުގައި އަމާން ބަނދަރެއް ހޯދުމަށް ދަތުރު އެރެހެއްޓުމަށް ދިން މިސާލަކަށް ވެސް ވުން ކައިރިތެވެ. ކޮންމެ މާނައެއްގައި ބުނެފައިވާ ބުނުމެއް ނަމަވެސް ހަޔާތުން ލިބޭ އިބުރަތަކީ ކުރިން ފެންނާނެ އެއްޗެއް ނޫނެވެ. އެ ތަޖުރިބާއެއް ނުކުރެވޭހާ ހިނދަކު އެނގޭނެ ނޫނީ ފަހުމްވާނެ ކަމެއް ވެސް ނޫނެވެ. މިއީ މިއަދުގެ ޖީލުން މާދަމާ ގަބޫލުކުރާނެ ޙަޤީގަތެވެ.
ޚިޔާލު ފާޅުކުރުމުގެ މިނިވަންކަމަކީ ކޮންމެ ފަރުދަކަށް ވެސް އޮންނަން ޖެހޭނެ މިނިވަންކަމެކެވެ. ޤައުމު ބިނާކުރުމުގައި ފަރުދުންގެ ޒިންމާއާއި ވާޖިބު އެންމެ އެދެވޭ ގޮތުގައި އަދާކުރެވޭނީ އޭރުންނެވެ. ޤައުމީ މަސައްކަތްތަކާއި ޤައުމުގެ ދުވެލި ހަލުވިވެގެން އަންނާނީ ވެސް އޭރުން ނެވެ. މިއީ އެންމެން ގަބޫލުކުރާ އަސާސެކެވެ. ހަމައެކެވެ. އެހެންނަމަވެސް މި ހަމައާއި އަސާސަކީ މިއަދުގެ ތަހުޒީބާއެކު އައި ކަމެއް ނޫނެވެ.
ގެ ކުރީ ކޮޅެވެ. ދުވަހަކީ ފުރަތަމަ އަލަށް އަޅުގަނޑު ހުކުރަށް ދިޔަ ދުވަހެވެ. ރަށުގެ މާ މިސްކިތް ހުންނަނީ މީހުން އުޅޭ ހިސާބާ ވަރަށް ދުރުގަ އެވެ. ކިތަންމެ ދުރަސް ހާލަތު ނިޔާކުރާ ގޮތުން، އޭރު އެއްމެން ހެން ދަނީ ފައިމަގުގަ އެވެ. ހިނގައިފައެވެ. ތަނަވަސް، ބޮޑުމަގުން ހިނގަމުން ގޮސް މިސްކިތާ ވަކި ހިސާބަކަށް ކައިރި ވެވޭ އިރު ފެންނަ ތަފާތު މަންޒަރަކާ މެދު ސުވާލު އުފެދުނެވެ.