އާދަޔާ ޚިލާފު ކުލަބުތައް
ޢަބްދުﷲ ނަޢީމު އިބްރާހީމް
ހުޅަނގަކީ ޙައިރާންވާ ކަހަލަ އެތައް ކަމެއް ފެންނަ ތަނެކެވެ. އަޅުގަނޑުމެން ތިންވަނަ ދުނިޔޭގެ ކަޓު މީހުންނަށް ވިސްނައި ނުގަނެވޭ އެތައް ކަމެއް ހުޅަނގުގެ މުޖުތަމަޢު ތަކުން ފެންނާން އެބަހުއްޓެވެ. އެމީހުން ދެކޭ ގޮތުގައި އެ ކަންތައްތައް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ނުވިސްނެނީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ވިސްނުން ކޮށި ކަމުންނެވެ.ހުޅަނގުގެ ޤައުމު ތަކުގައި އެކި ކަންކަމަށް އެކި ކްލަބް ހަދާފައި ހުރެއެވެ. އަޅުގަނޑުމެންގެ ސަރުކާރު މުވައްޒަފުންގެ ނާދީ ކަހަލަ ކްލަބް ތަކެވެ. ބައެއް ޤައުމު ތަކުގައި ހުސްހަށި ބައި މީހުންގެ ކްލަބް ހުރެއެވެ. އެ ކްލަބްގެ ޤަވާޢިދުގެ ފުރަތަމަ މާއްދާގައި އޮންނަ ގޮތުން ކްލަބްގެ މެންބަރަކު އަންހެން ކުއްޖަކާ ވާހަކަ
އިހުޒަމާނެއްގައި އެއްފަހަރަކު ރާއްޖެ ތަދުވެގެން، ރަށްރަށުން މީހުން މަރުވާ ވާހަކަ، އޭރު ހުރި ހަނދޭގިރި ތަކުރުފާނަކު، އައިސް ރަސްގެފާނުގެ އަރިހުގައި ދަންނަވައިފި އެވެ. 
ހުވަފެނުގެ ތަޢުބީރަކީ މިހާރު ވަރަށް ވައިގައި ހިފާފައި އޮތް ކަމެކެވެ. ހުވަފެން ތަޢުބީރު ކުރުމަކީ ޢިލްމެކެވެ. އެ ޢިލްމު ލިބިގެން ހުރި މީހަކު ދިވެހިރާއްޖޭގައި ހުރި ކަމެއް އެނގިފައެއް ނެތެވެ. ބައެއް މަޖައްލާ ތަކުން ހުވަފެނުގެ ތަޢުބީރު ހުށަހަޅައި ދެނީ އެ ފަންނުގެ ޢިލްމުވެރިން ލިޔުއްވާފައި ހުންނަ ފޮތް ފޮތުން ބަލައިގެންނެވެ. އެއީ އެކަން ކުރެވޭން އޮތް ގޮތްވެސް މެއެވެ.
ކުއްލި ޖަވާބު ދިނުމަކީ ހުނަރެކެވެ. އެއީ ޤުދުރަތީ ހުނަރެކެވެ. އެ ހުނަރު ލިބިފައި ހުންނަނީ އެކި މީހުންނަށް އެކި ވަރަށެވެ. ގިނަ މީހުންނަކަށް މި ހުނަރެއް ލިބިފައެއްވެސް ނުހުރެއެވެ.
އެތެރެގޭ މަރިޔަމް މަނިކެއާއި މުދިންބޭގެ އަލިފުޅު ކައިވެނިކުރިއިރުވެސް މަރިޔަމް މަނިކެއަކީ ބަލިކުއްޖެއްކަމުގައި މީހުން ބުނެއުޅޭ ކުއްޖެކެވެ. މުދިންބެގެ އަލިފުޅު މަރިޔަމް މަނިކެއާއި ކައިވެނިކުރި އިރުވެސް މުދިންބެ މި ކައިވެންޏާ ޤަބޫލެއް ނޫނެވެ. އިސްވެ ބުނެވުނު ސަބަބަށްޓަކައެވެ. ނަމަވެސް އަލިފުޅު ގޮތްދޫނުކުރުމުން މުދިންބެ، މުދިންބޭގެ ގޮތް ދޫކޮށްލީއެވެ.
ޢަލީގެ ޙަޔާތުގެ ކުރީކޮޅެވެ. ރަށު މަދަރުސާގެ ގްރޭޑް 7 ގައި ތަޢުލީމު ޙާޞިލްކުރަމުން ދިޔަ ދުވަސްވަރެވެ. ކެއުމަށް އާދަޔާ ޚިލާފު ފޯރި ހުންނަ އަލީ ސްކޫލަށްދަނީ ހެނދުނު ހެނދުނާއެވެ. އާއިލާގެ ތަނަވަސްކަމާ ކެރި ފޯރުންތެރިކަން ހުންނަގޮތުން ހެނދުނު ބުއްތަށްޓެއް ވެސް ލިބުމަކީ ވާ ވަރުކަމެއް ނޫނެވެ. ޢަމުދުން ކަޅުފެންތަށްޓެއް ވެސް ޢައްޔަށް ނުބޮވެނީ ތަބީޢަތުގައި ހުންނަ ނިކަމެތިކަމަކުންނެވެ. މާހެނދުނާ ގޮހޮރަށް
ބައެއް ފިހާރަތައް ނަމާދު ވަގުތަށް ނުވަތަ އެހެންވެސް ކަމަކު ބަންދު ކޮށްފައި ދެން ހުޅުވާނީ މިވެނި ގަޑިއެއްގައޭ ލިޔެފައި ބޭރަށް ފެންނަ ގޮތަށް ބަހައްޓާފައި ހުރެއެވެ. އެކަމަކު ގިނަ ފިހާރަތަކުގައި ހަމައެކަނި ބަންދު އަޅުވާފައި ހުންނަނީއެވެ. ދެން ހުޅުވާނޭ ވަގުތެއް ނޭނގެއެވެ.
އިބްރާހިމް ޢަލީ އާއި ޢާއިޝަތު ޝެޒްލީން އިނދެގެން އުޅޭތާ ބާރަވަރަކަށް އަހަރު ވެދާނެއެވެ. ދެމީހުންގެ ކައިވެންޏަށް ބާރަ އަހަރު ވީއިރު އެ ދެމަފިރިންނަށް ހަތަރު ކުދިން ލިބިފައިވެއެވެ. އެންމެ ދޮށީ ކުއްޖާގެ ޢުމުރަކީ ދިހަ އަހަރެވެ. އަދި އެންމެ ހަގުކުއްޖާގެ ޢުމުރަކީ ހަތަރު އަހަރެވެ.
ކޮމިއުނިސްޓް ޤައުމުތަކުގައި ރައްޔިތުންގެ އެއްޗިއްސެއް ނުހުރެއެވެ. ހުންނާނީ ހުސް ސަރުކާރުގެ އެއްޗިއްސެވެ. ރައްޔިތުން ކުރަން ޖެހޭ ކަމަކީ މަސައްކަތް ކުރުމެވެ. މަސައްކަތުގެ ބަދަލުގައި ރައްޔިތުން ބޭނުންވާ ހުރިހައި ކަމެއް ސަރުކާރުން ކޮށްދޭނެއެވެ. ކާން ބޯން ދޭނީ ސަރުކާރުންނެވެ. އަންނައުނު ދޭނީ ސަރުކާރުންނެވެ. ހުރިހައި ރައްޔިތުންނަށް ވެސް ލިބޭނީ އެއް މިންވަރަކަށެވެ.
ދުވަސްވަރަކީ ދަތުރުފަތުރުގެ ބިކަ ޒަމާނެވެ. މިހާރު މިދެކޭ ރަންޒަމާން ހުވަފެނަކުން ވެސް ނުދެކޭ ޒަމާނެވެ. ރިޔަލަކީ އިންޖީނުކަމުގައި ބެލި ޒަމާނެވެ. އެ ޒަމާނުގައި ފަންސަވީހަކަށް ފޫޓު ހުރެއްޖެނަމަ އެ ވާނީ މިހާރުގެ "ބަހާދަރު"އަށެވެ. މާލެއިން ފުރައިގެން ތިލަދުންމައްޗަށް ހަފުތާއެއްހާ ދުވަހުން އާދެވިއްޖެނަމަ މިހާރުގެ މަތިންދާބޯޓުދަތުރަކާ އެއްވަރުވީ އެވެ.
އާމިނަތު ބޭނުންވީ މުޙައްމަދާ ކައިވެނި ކުރާށެވެ. 
ދައުލަތުގެ މުއައްސަސާއަކުން ބޭފުޅަކު އަޅުގަނޑަށް ފޯނު ކުރެއްވި އެވެ. ބޭނުންފުޅެއް ކަމުގައިވީ، އެ މުއައްސަސާގެ އިސް ބައެއް ވެރިން، ދިވެހި ބަހުގެ ހަމަތަކަށް އަހުލުވެރި ކުރެއްވުމަށްޓަކައި ބަހުގެ ކިލާހެއް ހިންގެވުމެވެ. އެ ކިލާހުގައި ކިޔަވައި ދިނުމަށް އަޅުގަނޑަށް ވަގުތުކޮޅެއް ހުސްކުރެވިދާނޭތޯ ބެއްލެވުމެވެ. އަޅުގަނޑު ދެންނެވީ މެވެ. ވެދާނެ އެވެ. އެކަމަކު ބޭނުންފުޅުވަނީ ބަހުގެ ކޮންކޮންބައިތަކެއްތޯ އެވެ؟ ފާހަގަ ކުރެއްވި ކަންކަމުގެ ތެރޭގައި
ޤައުމުތަކުގެ ވެރިންގެ ތެރޭގައިވެސް ހެއްވާ ކަންތައްތައް ހިނގައިފައި ހުރެއެވެ. އެއީވެސް ހަމަ އަޅުގަނޑުމެން ކަހަލަ އިންސާނުންނެވެ. އެހެންވީމާ ހަމަ އެހެން މީހުންނަށްވެސް ދިމާވާ ކަހަލަ ކަންތައްތައް ދިމާވެފައި ހުންނާނެއެއް ނޫންތޯއެވެ؟ އެކަމަކު ގަނޑުވަރު ގަނޑުވަރު ތެރޭގައި ހިނގާ ކަންތައްތައް ބޭރަށް ނުކުންނަނީ ވަރަށް މަދުންނެވެ. އެހެންވީމާ އެ ކަހަލަ ވާހަކަތައް ޢާއްމުންނާ ހަމައަށް ނާންނަނީއެވެ.
އެއްކަމެއްގައި މާގިނަ ދުވަހު އުޅެ ތަޖުރިބާ ލިބުމުން އެކަމެއްގެ މާހިރެކޭ ކިޔައި އުޅޭ ދޮގެއްތޯ އެވެ؟ ހީވާ ގޮތުން މި މަޒުމޫނުގެ ބަޠަލެއްގެ ގޮތުގައި މި ހިމެނުނު ތުއްތުބެއަކީ އެ ފަދަ ބޭކަލެކެވެ. މާހިރެކެވެ. ތަޖުރިބާ ކާރެކެވެ. އޭނާގެ މުޅި އުމުރުގެ ތަޖުރިބާގެ މައްޗަށް އޭނާ ނެރުނު ފަލްސާއާ މެދު ފަހުން އަޅުގަނޑުމެން ވިސްނައިލާނީ އެވެ. އޭރުން ބޭނުމިއްޔާ ހީނލެވިދާނެތާ އެވެ. ބޭނުމިއްޔާ ހަމްދަރުދީ ފާޅުކުރާނީ އެވެ. 
ފަހުމީ އަކީ ހަނދާން ނެތުމުގެ ބަލި ވަރަށް ބޮޑު މީހެކެވެ. ބައެއް ދުވަސް ދުވަހު ގެއިން ނުކުމެގެން ވަކި ހިސާބަކަށް ގޮސްފައި ދާން ބޭނުންވާތަން ހަނދާން ނެތިގެން އެނބުރި ގެއަށް އެބަ އާދެ އެވެ. ލޮލުގައި އަޅާ އައިނު ހަނދާން ނެތިގެން އޮފީހުގައި ބާއްވާފައި ގެއަށް އެބަ އާދެ އެވެ. އެކަމަކު އައިނު ނާޅާ ޖެހިގެން ހުންނަ މީހާ ނުފެންނަ ވަރަށް އެ ފަކީރުގެ ލޯ އަނދިރި އެވެ.
ވަރަށް އެކުވެރިކަމާއެކު އުޅެމުންދިޔަ ޙިމާރުގެ ބައިގަނޑެކެވެ.
މޯބައިލް ފޯނަކީ މިހާރު އެޔާ ނުލައި ދިރިއުޅެން އުނދަގޫ އެއްޗަކަށް ވަނީ ވެފައެވެ. މޯބައިލް ފޯނު ބޭނުން ކުރާ މީހުންގެ ޢަދަދު ދަނީ އެއް ދުވަހުން އަނެއް ދުވަހަށް އިތުރު ވަމުންނެވެ. މާރުކޭޓުގައި އެއްޗެތި ވިއްކަން ތިބޭ މީހުންނާއި، މަސްވެރިންނާއި، ގޭގޭގައި މަސައްކަތް ކުރަން ތިބޭ މީހުންނަށް ދާންދެން މޯބައިލް ފޯނުގެ ބޭނުން ކުރެއެވެ.
އިނގިރޭސިން އައްޑު އަތޮޅު ގަމުން ފޭބި ފަހުން، ގަމުގައި އަންނައުނު އުފައްދާ ކާރުޚާނާ ތަކެއް ސަރުކާރުން ހިންގެވި ދުވަސްވަރެވެ. ކާރުޚާނާ ތަކުގައި މަސައްކަތް ކުރާ މީހުން ކައިރި ރަށް ރަށުން ގެންނާން ހުންނަނީ ބޮޑެތި ބަހެވެ. ބަހުގެ ދަތުރުތައް ފަތިހު ފެށެއެވެ. ހެނދުނު ހަތްގަޑި ބަޔަށް ނުވަތަ އަށެއް ޖަހާ އިރަށް މީހުން ގެންނާން ވާތީ އެހައި ކުރީން ފަށަނީއެވެ.
މީލާދީ ސަނަތުން ހާހާއި ނުވަސަތޭކަ ނުވަދިހައިގެ ކުރީކޮޅެވެ. އެ ދުވަސްވަރު ތިލަދުންމަތިން ފުރައިގެން މާލެ ދެވޭނީ އެއް ރޭ ނައިފަރުގައި ޖައްސާފައި އަނެއް ރެއަށެވެ. މިގޮތްމަތިން އެ އަތޮޅުގެ ބައިހެޔޮ ރަށަކުން މާލެދާން ފުރި ބައްތެއްޔަށް ދަތުރުވެރިއެއްގެގޮތުން އެރި ޒުވާނަކުހުއްޓެވެ. އެކަމަކު އޮޑީ މީހުންނާ ހުންނަ ގާތްކަމަކުންވެސް ތޯޗެކޭ... ފަޅުވެރިއެކޭ މީނާއެކޭ ބައްތެލީ ތެރޭގައި ތަފާތެއްނެތެވެ. ހެނދުނުފަތިހާ ފުރައިގެން ހަރުގަންނަވާފައި ދުއްވިއިރުވެސް.... އިރުއޮއްސި މޫނުއަނދިރިކަން ނުކެނޑެނީސް ނައިފަރު ފަޅަށްވަދެ އޮޑި އެޅުނީ ހަމަ ކިރިޔާއެވެ.