އާދަމް ނަޞީރު އިބްރާހީމް/ތޮއްޑޫ 
ރާއްޖޭގެ ރަށްރަށުގައި ކުނިއުކާލުމުގެ ކަންކަން ޒަމާނުއްސުރެ ހިނގަމުން އައިސްފައިވަނީ ވަރަށް ކަންފަސޭހަ ގޮތަކަށެވެ. ގޯތިގެދޮރު ކުނިކަހާލީމާ، އެއްވާކުނި، ހަމަ ކުރިމަތީ ޖެހިގެން އޮންނަ ވަލަށް އުކާލައިފާނެއެވެ. އެތަނުގައި ކިތަންމެ ބޮޑު ކިތަންމެ ހަޑި ކުނިފުންޏެއް އުފެދުނަސް ހެވެވެ. ބައެއްފަހަރަށް އަތިރިމައްޗަށްވެސް އުކާލައެވެ.
މާލޭގައި ވެސް މިކަންއޮތީ މާ ރައްކާތެރި ގޮތަކަށް ނޫނެވެ. އަތިރިޔަށް ހުސްވާ، ބައެއް މަގުމަގުގެ އަތިރިޔާވީކޮޅުގައި މީހުން ކުނިއުކާލައި، ބޮޑެތި ކުނިގޮނޑުތައް އުފެދިފައި އޮވެއެވެ. މި ގޮނޑުތައް މާބޮޑެތިވުމުން އަވަށު އޮފީސްތަކުން އެވަށެއްގެ ރައްޔިތުންނެރެ މޫދަށް ގޮނޑުކަހާލަނީއެވެ. އަހަރެއްގެ ތެރޭކުނި އުފެދޭ މިންވަރެއް، ކުނީގެ ސަބަބުން ކުރިމަތިވެދާނެ
ނުރައްކާތެރިކަމެއް ބަލައި ދިރާސާ ކުރެވިފައެއް ނޯވެއެވެ. (ފޮޓޯ: މާލޭ ދެކުނު ފަރާތު އަތިރިމަތި- އިރުމަތީކޮޅު)
ޤާހިރާގެ ޢަރަބި މަޖައްލާއެއް ކަމުގައިވާ އާޚިރުއްސާޢާގައި ލިޔެފައިވެއެވެ. 1990 އޯގަސްޓްގައި ޢިރާޤު ކުވެއިތަށް ޙަމަލަދިނުމުން، ޤާހިރާގައި ޑޮކްޓަރ އަޙްމަދު އައްރާއިފްގެ ގޭގައި ބައްދަލުވުންތަކެއް ބާއްވަން ފެށިއެވެ. އެ ބައްދަލުވުމުގައި ބައިވެރިވެވަޑައިގަންނަވަމުން ގެންދެވީ، ޢަރަބި ދުނިޔޭގެ ޢިލްމުވެރީންނާއި މުފައްކިރުންގެ ޚާއްޞަ ޖަމާޢަތެކެވެ.
ދުނިޔޭގެ އެހެނިހެން މީސްމީހުންނާ ޗައިނާގެ މީހުންނާ ތަފާތުވެފައިވާ ފަދައިން މުޅިދުނިޔޭގެ އެންމެން ބޭނުންކޮށް އުޅޭ ބަސްތަކާއި ޗައިނާބަހާއިވެސް ޚިލާފެވެ. ސަބަބަކީ ޗައިނާ ބަހުގައި ޤަވާޢިދާއި އަކުރެއް ފިއްޔެއް ނުއޮންނާތީއެވެ. އަދި ހަމަ އެފަދައިން ނަމާއި ކަމާއި އަކުރުވެސް ނުހުންނާތީއެވެ. ޗައިނާ ބަހުގައި އެކުލެވޭ ކަލިމަތައް ތިންސަތޭކަ ނުވަތަ ހަތަރުސަތޭކަ އަޑުގެ ލަފުޒު ނުވަތަ އެއަށްވުރެ ގިނަ ލަފުޒު ހިމެނެއެވެ. މިއީ އެއް މަޤްޠަޢަކުން ނުވަތަ އެކައްޗަކުން ނެގިފައިވާ އަޑުގެ ލަފުޒަށް ވާން ވާނެއެވެ. މިމުޤާޠަޢުތައް ޗައިނާ ބަހުގައި ބޭނުންކުރެވެނީ އެބަސް ލިޔުމުގައި އެ ބޭނުންކުރާ 40000 އަކުރުގެ ލަފުޒު ތަޢުބީރު ކުރުމަށް ބޭނުން ކުރުމަށްޓަކައެވެ. މިލަފުޒުތަކުން އަޑުގެ އެއްލަފުޒަށްކިޔަނީ ނަޣަމާތު (ރާގު) އެވެ. މީގައި ހަތަރަކުން ނުވަޔަކާއި ދެމެދުގައި ތަފާތު މާނަތަކެއް ވެއެވެ. އެއީ މީގެ އަޑު ހުންނަގޮތުގެ މައްޗަށެވެ.
އޯޑިއޯ މީޑިއާ މެގަޒިން އަކީ އެންމެ ފަހުގެ އޯޑިއޯ ޓެކްނޮލޮޖީ އާއި ބާޒާރަށް ނެރެވޭ ފަހުގެ އޯޑިއޯއާއި ބެހޭ އާލާތްތަކުގެ މަޢުލޫމާތު ދެނެގަތުމަށްޓަކައި ބަލާލުން މުހިންމު އޮންލައިން މެގަޒިނެކެވެ.
އާ އަހަރު ފާހަގަކުރުމުގެ ރަސްމިއްޔާތު ފެށިފައިވަނީ މީލާދީން ނަވާރަވަނަ ސައްތައިގައެވެ. ސައްތައިގެ ފެށުމުގައެވެ. މިކަންތައް ފަށައިގަތީ އިނގިރޭސިވިލާތުގެ ކަނޑުގެ ސިފައިންގެ (ރޯޔަލް ނޭވީގެ) ޒުވާނުންނެވެ. ރޯޔަލް ނޭވީގެ ޒުވާނުން ޙަޔާތުގެ ގިނަ ދުވަސްތައް ހޭދަކުރަނީ ކަނޑުމަތީގައެވެ. ހަނގުރާމަ މަތީ އުޅަނދު ފަހަރުގެ ފޫހި ދަތުރުތަކުގެ ސަބަބުން ވަރުބަލިވުމުން އެބައިމީހުން މަސައްކަތްކުރަނީ މަނަވަރު ފަހަރުގެ ތެރެއިން ހިތްހަމަޖެހޭފަދަ ކަންތައްތަކެއް ފެނޭތޯއެވެ. އެގޮތުން އެމީހުން އެކިއެކި ހަފުލާތައް ބާއްވައެވެ. ރާބޮއެވެ. ނަށައެވެ. ވަރުބަލިވުމުން ވެއްޓި ނިދީގެ ދުނިޔެއަށް ވަދެވޭތޯ މަސައްކަތް ކުރެއެވެ. ވިދިގެން އަންނަ ދުވަހު ލޯހުޅުވާލާއިރު އަނެއްކާވެސް ލޮލުކޮޅަށްގޮސް އޮބާލާފައިވާތީ ފެންނަނީ މާސިންގާ ކަޑެވެ. އެކަނޑުގެ ބިރުވެރިކަމާއި ޠޫފާންތަކެވެ. ގަދަވަޔާއި ވިއްސާރައިގައި ރުޅިއައިސްގެން ޙަމަލާދޭ ބިޔަ ރާޅުތަކެވެ.
އެއްޒަމާނެއްގައި އުޅުނު މީހަކު ވައްކަން ކޮށްގެން މުއްސަނދިވެ، ސާދާގަރަކަށް ވިއެވެ. އެއަށްފަހު، ކުރީގެ ދިރިއުޅުން މުޅިން ބަދަލުކޮށްލިއެވެ. ކުރީގެ އެކުވެރިންނާއި މިތުރުން ދޫކޮށް އާ އެކުވެރިން ހޯދިއެވެ. ކުރީގެ ބާ ވަތުތަށި ދޫކޮށް، އާ ވަތުތައްޓެއް ހޯދިއެވެ. ކުރިން ދިރިއުޅުނު ގެ ވެސް ބަދަލުކޮށް ބިއްލޫރިން ހަދާފައިވާ ގެއެއްގައި ދިރިއުޅެން ފެށިއެވެ. ސާދާގަރު ބޭނުންވީ، އޭނާ ގޭގައި އިންނައިރު، އެހެން މީހުން ރަށުތެރޭގައި އުޅޭގޮތް ބެލުމެވެ. ހުރިހާ ކަމެއް ބަދަލުކޮށްލިއިރު، ހެދުން އަޅާ އުޅުނު ގޮތް ވެސް ވަނީ މުޅިން ބަދަލުކޮށްފައެވެ. ބިއްލޫރި ގެއެއްގައި ތިމާ މީހާ އިންނައިރު، ބޭރުން ދާ މީހުންނަށް ތިމާ ފެންނާނެ ކަމަކަށް ހިޔެއް ނުކުރެއެވެ.
މާތްވެގެންވާ މަދީނާގެ ރަޙްމަތްތެރިއަކާއެކީގައި، ރަށުތެރެބަލައިލަން އޭނާގެ ކާރުގައި ނިކުތީމެވެ. ޤުބާ މިސްކިތްދޮށަށް ދެވުމުން ކާރު މަޑުކޮށްލިއެވެ. މިސްކިތަށްވަދެ މިސްކިތް ބަަލައިލުމަށެވެ. 
އަހަންނަކީ ކާކު؟ 
ހިޖުރީ އާ އަހަރުގެ ތަހުނިޔާއާއި ހެޔޮ އެދުންތައް، ފަންވަތުގެ އެންމެހައި އަހުލުވެރިންނަށް، ނުހަނު އިޚުލާޞްތެރިކަމާއެކު، ދަންނަވަމުއެވެ.
1. ޙާނަތު ދޮރުގައި އުޑުގެ މަލާއިކަތުން މެންދަމު ޓަކިޖެހިތަން ދެކެފިން!!!
އިހުގެ ބައެއް ހަރުބަސްބަހުގައި އައިސްފައިވާ ތިލަ މާނަތައް، މިޒަމާނުގެ ޓެކްނޯލޮޖީ ދަނީ ދޮގުކުރަމުންނެވެ. އިހުގެ ހަރުބަހެއްގައި ވެއެވެ. "ދަގަނޑު ކެނޑޭނީ ދަގަނޑުންނެވެ." މި ހަރުބަހުގެ ތިލަ މާނައަށް ބަލާއިރު، ދޭހަވަނީ، ދަނގަޑު ގަނޑެއް ކަފާލެވޭނީ، ދަގަނޑުން ހަދާފައިވާ ހަމަ އެވަރުގެ ވަރުގަދަ އާލަތަކުންނެވެ.
ގަލޭ މި ދަންނަވަނީ ހިރިގަލުގެ ވާހަކައެވެ. މޫދުން ނަގައިގެން ގެދޮރު ޢިމާރާތް ކުރަން ބެނުން ކޮށް އުޅުނު ގަލުގެ ވާހަކަ އެވެ. ތަންތަން ރޭނުމަށްޓަކައި، ކުރީ ޒަމާނުގައި ދިވެހިން ބޭނުން ކުރަނީ މި ފަދަ ގަލެވެ. ބޮޑެތިހެން ހީވާ ހިރިތައް މޫދުން އެއްގަމަށް ގެނެސް ގެންނެވެ. ކޯރާޑިން ތަޅައި ކުދި ކޮށްގެންނެވެ. ގެދޮރު އެޅުމަށްޓަކައެވެ. ފާރު ރޭނުމަށްޓަކައެވެ. 
- ދެހާހާއި ގާތުން އެ މަހުދީ އިމާމާ 
އެންމެ ފުރަތަމަ ކޮމްޕިޔުޓަރެއް އީޖާދުކުރެވިފައިވަނީ ސީދާ ކޮންކިއަރުކަން ދެންނެވުމަކީ ފަސޭހަކަމެއް ނޫނެވެ. އެހެނީ، ކޮމްޕިޔުޓަރުގެ ވައްތަރުތައް ގިނަވެފައިވުމެވެ. އެހެންކަމުން، އެކި ވައްތަރުގެ ކޮމްޕިޔުޓަރު އީޖާދުކޮށްފައިވަނީ އެކި ތާރީޚުތަކުގައެވެ. 
ފޮޓޯގައި އެވަނީ، ބިއްލޫރި ހަދާ ކާރުޚާނާއަކުން ކޮށްފައިވާ އިޢުލާނެކެވެ.
މިލިޔުމުގައި މިބަލާލަނީ، ކީބޯރޑުގައިވާ ވިންޑޯސް ފިތް ބޭނުންކޮށްގެން، ކަންތައްތައް ކުރާނޭ ކުރުމަގުތައް (ޝޯރޓް ކަޓް) ބޭނުންކުރާނެ ގޮތްތަކެވެ.