ޑރ. ޢަބްދުލްޣަފޫރު ޢަބްދުއްރަޙީމް، ގ. މަންޒިލް
މިއީ މި ދޭތެރެއިން އަޑު އެހި ލަފުޒެއްގެ ވާހަކައެކެވެ. ލަފްޒަކީ 'ސްނޮލިގޮސްޓަރ' (snollygoster) މިއެވެ. މި ލަފްޒުގެ މާނައަކީ އެއްވެސް މަބްދައެއް، އުސޫލެއް، އެހެން ގޮތަކަށް ދަންނަވާ ނަމަ، އަޚުލާގީ މިންގަނޑެއް ނެތް، ތިމާގެ އަމިއްލަ މަސްލަހަތު ނިޔާކުރާ ގޮތުގެ މަތިން، އޭނާގެ ވާހަކަތައް ބިނާކުރާ ސިޔާސީ މީހާއެވެ. މި ލަފްޒުގެ އަސްލު ހޯދައިލާން ކުރި މަސައްކަތުން އެނގުނު އެއްޗަކީ މީގެ އަސްލު އައިސްފައިވާ ގޮތް މާ ސާފުނޫންކަމެވެ. ލަފާކުރެވެނީ މީގެ އަސްލު ގުޅެނީ 'ރޫހު'އާ ކަމެވެ. އާދޭހެވެ! އެއީ ހަލުވިކަމާއެކު ހަރަކާތްތެރިވާ އެއްޗެކެވެ. މި ދެންނެވި ފަދަ ސިޔާސީ ވެރިންނަކީ ކަންކަމާ ދޭތެރޭ އެ މީހުން ދެކޭ ގޮތް، އެމީހުންގެ މަސްލަހަތު ނިޔާކުރާ ގޮތުން ވަރަށް އަވަސްއަވަހަށް ބަދަލުކުރާ ބަޔަކަށް ވުމުން، އެ މީހުން ދެކޭ ގޮތް ރޫހެއް ހަރަކާތްތެރިވާ ގޮތަށް، އެއްވެސް ހިފެހެއްޓުމެއް ނެތި ހަރަކާތްތެރިވާތީއެވެ.
މިދުނިޔޭގައި މީސްތަކުން އުޅެން ފެނިފައި އޮންނަނީ ދެ ގޮތެކެވެ. އެއްގޮތަކީ އަމިއްލަ ނަފުސު ރުއްސަން (Self oriented)މަސައްކަތް ކުރުމެވެ. ނުވަތަ އަމިއްލަ އެދުންތައް ފުއްދަން މަސައްކަތް ކުރުމެވެ. ދެވަނަ ގޮތަކީ ﷲ ސުބްޙާނަހޫ ވަތަޢާލާގެ ރުއްސެވުން (God oriented)ހޯދަން އުޅުމެވެ.
އަހަންނަކީ ފުނަދޫގެ ފެހި ޖައްވަށް ފިނިކަމާއި ހިތްފަސޭހަކަން ގެނެސް ދިނުމަށް މަސައްކަތް ކުރާ ގަސް ތަކުގެ ތެރެއިން ގަހެކެވެ. އެފަދަ ގަސް ތަކުގެ ތެރެއިންވެސް ޤަދަރު ކުރެވޭ ގަހެކެވެ. ފާއިތުވެ ދިޔަ ދުވަސް ތަކުގައި މިބިމުގައި ފައި ހަރުކޮށްގެން ހުރީ އަހަރެންގެ ސަބަބުން މި ރަށުގައި ދިރިއުޅޭ މީހުންނަށް ހިތްފަސޭހަ ކަމާއި ހިޔާދިނުމަށެވެ. އަދި އެމީހުންގެ ހުސް ވަޤުތުތައް 
(1 ޖޫން 2020 ގައި ޝާއިޢުކުރި ބައާ ގުޅޭ)
(05 ޖޫން 2020 ގައި ޝާއިޢުކުރި ބައާ ގުޅޭ)
މިއަދަކީ ދުނިޔޭގެ ތިމާވެށީގެ ދުވަހެވެ. 1974 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން ކޮންމެ އަހަރަކުވެސް ޖޫންމަހު 5 ވަނަ ދުވަސް ފާހަގަކުރަނީ [ދުނިޔޭގެ ތިމާވެށީގެ ދުވަސް]ކަމުގައެވެ. މި ދުވަސް އދ. ގެ އާންމު މަޖިލީހުން ކަނޑައެޅީ 1972 ގައި ސްވިޑްންގެ ވެރިރަށް ސްޓޮކްހޯމްގައި [އިންސާނީ ތިމާވެށީ]ގެ މައްޗަށް މަޝްވަރާކުރާން ބޭއްވި ސިންތާގެ ފުރަތަމަ ދުވަސް އެއީ އެ ދުވަސް ކަމަށް ބަލައިގެންނެވެ. މި ދުވަސް ފާހަކަކުރާން ކަނޑައެޅި ސަބަބަކީ ދުނިޔެއަށް، އަދި (އިންސާނުންގެ ފުށުން ނަމަވެސް) މުޅި ދުނިޔޭގެ ވެއްޓަށް ކުރިމަތިވެފައިވާ ނުރައްކާތަކުގެ ސަބަބުންނެވެ. އެ ކަންކަމުގެ މައްޗަށް މީހުންގެ މެދުގައި ހޭލުންތެރިކަން އުފައްދައި އެ ހޭލުންތެރިކަން ދަމަހައްޓައި ތިމާވެއްޓަށް ލިބޭ ގެއްލުން ކުޑަކުރާން ބާރު އެޅުމުގެ ގޮތުންނެވެ.
[އިސްލާމީ ދުނިޔެ ނިދާފައި އޮތީ ޙިކްމަތުގެ ކަންޒުތަކެއްގެ މަތީގައެވެ.]
ޢަބްދުﷲ ރަޝީދު މ.ލިނެޓް
(03 ޖޫން 2020 ގައި ޝާއިޢުކުރި ބައާ ގުޅޭ)
މި ލިޔުމަކީ މި އަހަރު ރަމަޟާން މަސް ފެށެން ދެ ދުވަހަކަށް ވެފައި ވަނިކޮށް، މި ދިޔަ އެޕްރީލް މަހު 21 ގައި އަލްއުސްތާޛު އަޙުމަދު ޢަބްދުﷲ ސަޢީދު ލިޔުއްވައި، ޝާއިޢުކުރައްވައިފައިވާ ވަރަށް ޢިލްމީ ލިޔުމެކެވެ. އެހެންކަމުން ލިޔުން ފައްޓަވަމުން ރަމަޟާން މަހުގެ ހަނދުބެލުމަށް އިޝާރާތްކުރައްވައިފައިވާނެއެވެ. ބައެއް މީހުން ފަލަކީ ޢިލްމާއި ނުޖޫމީ ޢިލްމު އޮޅުވައިލައިގެން އުޅޭތީ އޭގެ މައްޗަށް ވެސް މި ލިޔުމުގައި އަލިއަޅުވައިލައްވައިފައިވެއެވެ. އަޙުމަދު ޢަބްދުﷲ ސަޢީދަކީ ފަލަކީ ހިސާބުތައް ދިރާސާ ކުރައްވާ އެ ދާއިރާގެ ތަޖުރިބާކާރެކެވެ. އޭނާއަކީ ޢަރަބި ތަޢުލީމު ޙާޞިލުކުރައްވައިގެން ހުންނެވި ޤާނޫނީ ވަކީލެއް ވެސް މެއެވެ. އަދި އެއީ ނޫސްވެރިކަމުގެ ދިގު ތާރީޚެއް އޮތް ލިޔުންތެރިކަމުގެ މަޝްހޫރު ތަނބެކެވެ. މި ދިޔަ ދުވަސްތަކުގައި ފަލަކީ ޢިލްމުގެ ދާއިރާގެ ގިނަ ލިޔުންތަކެއް މި ސައިޓްގައި ޝާއިޢުކުރެވިފައިވާތީ، މި ލިޔުމަކީ މި ސިލްސިލާއަށް އިތުރުކޮށްލެވޭ ވަރަށް ޢިލްމީ ބޮޅެކެވެ. މި ސައިޓްގައި މި ލިޔުން ޝާއިޢުކުރުމުގެ ފުރުޞަތު ދެއްވީތީ އުސްތާޛަށް ވަރަށް އިޙުތިރާމާއެކު ޝުކުރު ދަންނަވަމެވެ.
2011 ވަނަ އަހަރު ސެޕްޓެންބަރު މަހުގެ 11 ވަނަ ދުވަހު އެމެރިކާގެ ނިވްޔޯކަށް ދެވުނު ޙަމަލާ ޓީވީގެ ޒަރީޢާއިން މުޅި ދުނިޔެ ބަލަމުން ދިޔައީ ޙައިރާންކަމާއެކުގައެވެ. ބައެއް މީހުންނަށް ހީވީ އެއީ ހޮލީވުޑުން އުފެއްދި އައު ފިލްމެއް ކަމަށެވެ. ވަރަށް ގިނަ ބަޔަކު ތިބީ ނޭވާ ހިފަހައްޓައިގެންނެވެ. އެމެރިކާއަށް ޙަމަލާދެވޭތީއެވެ. ދުނިޔޭގެ އެންމެ ބޮޑު ބާރެވެ. އިދިކޮޅު ދިފާޢީ ނިޒާމުތައް އެންމެ ވަރުގަދައަށް ހުރި ޤައުމުގެ އެންމެ ބޮޑު ނުވަތަ އެންމެ މުހިއްމު ސަހަރަށް ޙަމަލާދެވުނީ ކިހިނެއްހެއްޔެވެ؟ މުޅި ދުނިޔޭގެ ކުރިމަތީގައި ނިވްޔޯކުގެ ވިޔަފާރި މަރުކަޒު ކުދިކުދިވެގެން ވެއްޓިގެން ދިޔައީމައެވެ.
ދާއޫދާއެކު ދައޫދުގެ ޚާއްޞަ ސަރަހައްދަށް ގޮސް އޭނާގެ ޚާއްޞަ ކޮޓަރިއަށް ވަދެވުމާއެކު ނީނާ ހުރީ ހަމަ އާޝޯޚުވެފައެވެ. އެއީ ފުރިހަމަ ގަނޑުވަރެކޭ ނީނާ ހިތަށް އެރިއެވެ. ކޮޓަރި ހުޅުވައިލުމާއެކު ވަދެވުނީ ސިޓިންގ ރޫމަކަށެވެ. ސިޓިންގ ރޫމުގައި އަޅައިފައި އޮތް ދޫލައާއި ބަހައްޓައިފައި ހުރި ސޯފާސެޓާއި ކަފޭރާއާއި ސަތޭކަ އިންޗީގެ ޓީވީއާއި މިހެން ގޮސް ނީނާއަށް ލަންކާއިން ވެސް ފެނިފައި ނުވާ ފަދަ ފުރިހަމަ ޒީނަތަކުން ޒީނަތްވެފައިވާ މި ސިޓިންގ ރޫމުން ގޮސް ހުޅުވައިލި ކޮޓަރިއަކީ ވެސް އާދައިގެ ގެޔެއްގެ 4 ކޮޓަރިހައި ބޮޑު ސަރަހައްދެކެވެ. ނީނާ ފާޚާނާއަށް ވަދެލަންވެއްޖޭ ބުނެ ދާއޫދު އިޝާރާތްކޮށްލި ދޮރު ހުޅުވައިލިއިރު، ސުބްޙާނައްﷲ އެވެ! ހެޔޮވަރެއްގެ ކުޑަކުޑަ ސުވިމިންޕޫލަކާއެކު ތައްޔަރުކޮށްފައިވާ ބޮޑު މާސިންގާ ސަރަހައްދެކެވެ. 
ޝައްކެއް ނެތި އެނގޭ ގޮތުން ކޭތަ ނަމާދަކީ، ކޭތަ ހިފުމުން ކުރުން ސުންނަތްވެގެންވާ، ސުންނަތްކަން ގަދަވެގެންވާ ނަމާދެކެވެ. އިރުގައި ނުވަތަ ހަނދުގައި ކޭތައެއް ހިފައިފައި ހުރިކަން ޔަގީންވީއްސުރެ، ކޭތަ ވީއްލައިފުމަށް ދާންދެން، ނުވަތަ ކޭތަ ހިފާފައި ހުރެގެން އޮއްސިއްޖައުމަށް ދާންދެން، ދެމި އޮންނަ ވަގުތުކޮޅު ތެރޭގައި، ކޭތަ ނަމާދު ކުރުމީ ގަދަވެގެންވާ ސުންނަތެކެވެ. 
"ނޫން. މާވަށަށް ދަންޏާ މާ ގިނަ އިރުވާނެ. ދެތިންގަށިއިރުން ދެވޭނީ. ޓްރެފިކް ވެސް ވަރަށް ބާރުބޮޑުވާނެ." ދާއޫދު އޮޅުން ފިލުވައިދިނެވެ. "އެހެންވެ 'އެތެރެދީ ޓުރިސްޓް ލޮޖް' އަށް މި ރޭ ދާން މި އުޅެނީ. ކުޑަކަމެއް އޮތީމާ. ލަސްވެދާނެތީ އޮވަރނައިޓެއްގެ ވާހަކަ ބުނީ ވެސް."
އެމެރިކާގެ ސިޔާސީ އިޤްތިޞާދީ މުފައްކިރެއް ކަމުގައިވާ އިޔާން ބްރެމަރ (Ian Bremer) ލިޔުއްވި ފޮތް (A World Without Leadership – ޒަޢާމަތެއްނެތް ދުނިޔެއެއް) ގައި ސުން ބިސީގައި ފައިދާވެރީންނާއި ގެއްލުންތެރީންނާ ބެހޭގޮތުން ވާހަކަފުޅު ދައްކަވަމުން އޭނާ ލަފާކުރައްވާ ގޮތުގައި ބައިނަލްއަޤްވާމީ ބިސީތަކުގެ މަޞްލަޙަތުތަކުގައި ހިމެނޭ ޖިއޯއިސްތިރާތީޖީގައި ހުރި ފުށުއެރުންތަކުގެ ސަބަބުން، އެމެރިކާގެ އިޤްތިޞާދީ އަތްގަދަކުރުމާއި އިޤްތިޞާދީ ރޮނގުން އެންމެ ބޮޑު ބާރު ކަމުގައިވާ ޖީ -8 ގެ އަތްގަދަކުރުމުގެ ޒަމާން ވަރަށް އަވަހަށް ނެތިގެން ހިނގައިދާނެއެވެ. އޭނާ ވިދާޅުވެފައިވާ ގޮތުގައި މި ބިސީތައް ނެތިގެން ދިޔުމުން ދުނިޔެއަށް ވަންނަން ޖެހޭނީ ސުން ބިސީއަކަށެވެ. ދުނިޔެ ވެއްޓޭނީ ހުސްކަމެއްގެ ތެރެއަށެވެ. ދުނިޔޭގެ އިސްވާރުކަމަށް ބޭނުންވާ ގޮންޖެހުންތަކަށް ކުރިމަތިލުމުގެ ޤާބިލުކަން ހުރި ޤައުމެއް ނުވަތަ އެއްބާރުލުމެއް ނޯންނާނެތީއެވެ. މަރްކަޒީ ޒަޢާމަތެއް ނެތް ދުނިޔެއަކަށް ދުނިޔެ ބަދަލުވުމުން، އިޤްތިޞާދީ އަދި ސިޔާސީ އިތުރު ނުތަނަވަސްކަމާއި އިތުރު ވިލުމާއި (tension) އަޒްމާތަކަށް (crisis) ހާސާވެގެންދާނެއެވެ. އޭނާ މި ފޮތުގައި ވިދާޅުވެފައިވާ ގޮތުގައި ޠަބީޢަތަކީ ހުސްކަމަށް ނަފުރަތު ކުރާ ބާރަކަށް ވާތީ ސުން ބިސީ އަބަދުގެ އަބަދަށް ދެމިއެއް ނޯންނާނެއެވެ.